چکیده:

 مسجد مکان مقدسی است که مسلمانان با برخورداری از روحیه تعبد آگاهانه در پرتو هدایت معنوی با حضور در آن به زندگی خود قداست بخشیده و از جمود فکری و خرافه و بدعت نیز مصون و مبرا هستند. در چنین مکان معنوی آنها در جهت استمرار ارزش های متعالی دینی و تجدید حیات تمدن و فرهنگ اسلامی به افزایش دانایی و توانایی خویش   به همراه برنامه های فرهنگی همت گماشته و به استفاده مطلوب از تجارب علمی و دینی و هنری  پرداخته و متفکرانه مشکلات و ابهامات را بررسی و حل خواهد نمود و چون از ایمان آورندگان هستند در عرصه فردی و جمعی عمل صالح انجام می دهند و گرنه جزو زیانکاران محسوب خواهند شد. توجه به نقش مساجد در تقویت خود باوری و ایجاد امید در قشر نوجوان و جوان وترویج فرهنگ و تربیت اسلامی به منظور اشاعه و گسترش ارزش های نماز،انس با مسجد،همراه با تقویت حضور نوجوانان و جوانان در صحنه های دینی و عبادی در فرهنگ تشیع و نقش متولیان تعلیم و تربیت اسلامی در جامعه و تقویت فرهنگ ارتباط با مسجددر نظام اسلامی و تحکیم اعتقادات و باورهای دینی انجام گرفته که ناشی از همین تفکر و توجه خاص به همین کارکرد فرهنگی مساجد است. در این زمینه هدفهای دینی، فرهنگی ـ تربیتی که شامل : تربیت بر اساس آداب و سنن اسلامی در جمیع شئون فردی و اجتماعی با هدف پیوند نوجوانان با مساجد.... شناخت پرورش و هدایت استعدادهای افراد در جهت اعتلای فرد و جامعه و توسعه و تقویت الگو پذیری و شناخت امام عصر(عج) در همه ی سطوح سنی به منظور داشتن روحی بلندوجسمی سالم و شاداب و .... می باشد جز مهمترین اهداف تقویت روحیه نشاط و بالندگی فکری جوانان قرار گرفته است فعالیتهای فرهنگی ـ دینی تقویت نماز جماعت در مساجد علاوه بر داشتن هدفهای اعتقادی و اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، اقتصادی و عاطفی به پرورش این اهداف در نسل جوان پرداخته است. اگر چه برنامه های فرهنگی ـ دینی به عنوان یک ضرورت قطعی تلقی شده و به صورت فعالیتهای واجب و رسمی در متن برنامه های آموزش و پرورش قرار گرفته اما همواره غفلت های مداوم از این موضوع به از دست دادن بیشتر فرصت ها و گسترش فاصله ها منتهی شده است که خوشبختانه بانهادینه شدن فرهنگ نماز  و حضور مردم بویژه نوجوانان و جوانان در مساجد و کانون های فرهنگی وادغام پرورش با آموزش تا حدودی محقق شده است. روحانیون با تقویت فرهنگ نماز وپیوند نوجوانان با مساجدوتربیت دینی و اسلامی در مدارس با داشتن مشکلات عدیده ای که همواره پیش رو داشته اند با تمام قدرت و توان خود درمساجد و حتی مدارس به فعال سازی و ایجاد انگیزه در دانش آموزان و نوجوانان، آنها را به انجام فعالیتهای فرهنگی، دینی و مذهبی تشویق کرده و از هیچ تلاشی در این راه دریغ ننموده اند نقش و ثمرات آشکار و پنهان این فعالیتهای دینی، فرهنگی  روحانیون ،مبلغین ومعلمین،در امر گسترش نمازو گرایش نوجوانان به نماز را نه تنها در مدارس بلکه در سطح جامعه می توان مشاهده کرد. حضور غیورانه جوانان در جبهه های حق علیه باطل و دلاوری آنها در صحنه های پیکار با دشمن خارجی در گذشته و حضور بیدار دلانه ایشان در جبهه های فرهنگی و تبلیغاتی اعم از مدارس، مساجد، جلسات عقیدتی سیاسی، آموزش های نظام، دانشگاهها، حوزه های علمیه و دیگر نهادهای تشکل اسلامی نوجوانان در میهن اسلامی امروز نتیجه عملکرد زحمتکشان بی نام  کانون های فر هنگی مساجد و مبلغین ونهاد امور تربیتی،و ائمه جماعت مدارس در سنگر تعلیم و تربیت بوده است؛ اثرات بی شائبه این قشر در متن خانواده ها و حتی در قلب و روح جوانانمان مشهود است چرا که بسیاری از افراد جامعه که به عللی نمی توانند با روحانیون جامعه در تماس باشند با تمام وجود داوطلبانه به حل مشکلات خود و فرزندانشان می پردازند چه بسا زندگی ها و آینده هایی با راهنمایی معلمین زحمتکش مدارس به شکل پنهان ساخته می شود که شاید در کمتر ستادی از آموزش و پرورش بتوانیم پیدا کنیم. اگر چه زحمات این ستاد قابل قدردانی و شمارش نیست اما نتایج عملکردشان درجامعه در عین مشهود بودن ناشناخته باقی مانده است. با تشکری خالصانه سلامتی آنها و حضور مداومشان را در همه ی صحنه های میهن اسلامیمان آرزو می کنیم.

مقدمه:

دوره کودکی و  نوجوانی ،دورانی حساس در شکل گیری عواطف،عقاید و تفکرات آدمی است و ورود به اجتماع از این دوران آغاز می شود پیوند نوجوانان با اماکن دینی و مذهبی و نقش خانواده در تصویر معنوی از مساجد و اماکن دینی و مذهبی از دوره کودکی می تواند نقش امید بخشی و یا یاس و ناامیدی را در ذهن کودک و نوجوان تداعی نماید.نوجوان ترجیح می دهدبه محل هایی رود و با آن ارتباط برقرار کند که موجب نشاط امید بخشی و ارتقاء هویت شخصیتی او گردد.پس لازم است درالگو پذیری صحیح در دانش آموزان از ائمه هدی (علیه السلام) در اماکن دینی توسط خانواده و متولیان فرهنگی و هویتی و دینی ،برنامه ریزی گردد تا نقش  تشکل ها و فعالیت های دینی و عقیدتی وانس با ولایت در مسلمانان از ابتدا و در اماکن دینی مثل مسجد تقویت و کودک قبل از ورود به جامعه دارای بینشی صحیح  از حضور در اماکن دینی و معنوی مثل مسجد گردد و تمرینات لازم جهت الگو پذیری درست از سیره علوی  را در آن جا بیاموزد وانجام دهداز آنجا که هر کاری باید بر اساسی مستحکم و به شکل صحیح انجام شود در روایات اسلامی با صراحت بیان شده است.مهمترین وسیله قرب و نزدیکی به خدا نماز است وهر عمل و عبادتی بدون اعتقاد به امام و رهبر الهی فاقد ارزش بوده و مرگ و زندگی در این حالت همانند مرگ و زندگی جاهلیت قبل از اسلام خواهد بود ؛و اعتقاد به ولایت وامام و تاکید بر پیوند دو اصل اساسی یعنی پیوند بین ولایت و نماز در رسیدن و تحقق اهداف انقلاب اسلامی و تداوم آن جزءبرنامه های اصلی برنامه های مساجد ماست وشناخت امام و پیشوا در هر زمان یکی از مهمترین وظایف مسلمانان است.در واقع تبیین نقش مساجد وارائه الگو های عملی در جهت انس با مساجد و تکایا و انجام فعالیت های دینی و تربیتی که در قالب برنامه های دینی مثل نمازانجام می شود اگر بطور دقیق و با روش های مطلوب توسطرو حانیون،مبلغین ومربیان انجام شود؛ آینه ای برای نوجوانان است تا زشتی ها و زیبایی های او را نشان  دهد و آنها در کمال راحتی می توانند یک نوع آزادی و استقلال در عمل داشته باشند تا با آگاهی از تفاوت های فردی در اعمال روشهای مناسب ،روش های رسیدن به رشد وکمال را فرا گرفته و رشد جنبه های شخصیتی را فراهم کند وسیله ای لازم است تا موجبات تربیت کامل را در افراد فراهم آورد ،اندیشه در این زمینه و تلاش برای تحقق اهداف مورد نظر ضرورت پیدایش برنامه هایی تحت عنوان نقش مساجد به عنوان محور برنامه های فرهنگی ،آموزشی و تربیت دینی  در کنار  فعالیت های فرهنگی و دینی و عبادی بویژه فرصت ارزشمند نماز در مساجد در کنار برنامه های رسمی مشهود ساخته و براساس ضرورت و نیاز نسل آینده طرح تشکل و فعالیت های گروهی در دوره های مختلف تهیه و به منظور اجرا و پیگیری تحقق اهداف سازنده در اختیار ائمه جماعت و ستاد نماز  و در جهت تقویت دینی و سیاسی قرار گرفته است .انسجام و اثربخشی این برنامه ها در صورتی که با برنامه های رسمی مربوط باشند و توسط ائمه جماعتاداره وهدایت شوند افزایش می یابد .از آنجایی که اهداف اصلی برنامه های تربیتی مساجد مانند نماز جمعه و جماعت در راستای رشد دینی ،تقویت فرهنگ انتظار و آینده روشن،تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس ملی  ،رشدعاطفی،اجتماعی،و تحصیلی ،.....نوجوانان بوده و برای دستیابی به این اهداف ضروری است ،باید امکانات مدارس ،مساجد،کتابخانه ها،سازمان ها،نهادهای مختلف از یک طرف همکاری مدیران ،معاونین ومخصوصا معلمین،ائمه جماعت با کانون های فرهنگی مساجد به کار گرفته شوند و با برنامه ای براساس نیاز ها و ویژگی های سنی مختلف دانش آموزان و همکاری خانواده ها طرح شده و اجرا گردد این برنامه های سازمان یافته در مدرسه باید به رشددینی ،فرهنگی ،عقیدتی و اجتماعی و حفظ امنیت دانش آموزان کمک کند.

با توجه به آنچه گفته شد در این مقاله به بیان لزوم و نقش مساجددر افزایش روحیه امید و خود باوری در  آحاد مردم  بویژه قشر نوجوان و جوان  با استفاده از  فعالیت های دینی و فرهنگی و نقش معلمین در تقویت و هدایت نوجوانان و جوانان  در جهت انس با کانون های فرهنگی مساجد و دین باوری و گسترش ،نماز وفرهنگ اسلامی در مدارس و برخی نکات لازم در این زمینه و لزوم جهت دهی دانش آموزان در قالب فعالیت های گروهی و تشکیلات مختلف دانش آموزی و اثرات ثمر بخش این فعالیت ها در مدارس و در نهایت نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد هایی در این زمینه پرداخته شده است .

در ضمن این تحقیق به روش نیمه میدانی –کتابخانه ای نوشته شده است و بیشتر ازکتاب نورانی قرآن ،نهج البلاغه، کتب ویژه نماز، مجلات ،پگاه حوزه،رشد،تربیت،تکنولوژی آموزشی ،مدرسه فردا،پیوندو....برخی کتب در ارتباط با موضوع استفاده شده است.

به امیدآن که ارائه طرح ها و پیشنهادات این مجموعه افق جدید و روشنی را فرا روی دست اندر کاران تعلیم و تربیت بگشاید و مدارس کشور در راستای تحقق آن از هیچ تلاش و کوششی دریغ نورزند.

                                                                                                                   انشا الله

پیشینه تحقیق: پیشینه تحقیق:

سوالات مورد نظر با توجه به موضوع پیرامون محورهای زیر می باشد

ابزار های موجود در دسترسی به تکنولوژی تا چه اندازه در تقویت حضور مسلمانان در مساجد موثر بوده است؟

بهره گیری روحانیون و مبلغین و معلمین از امکانات فرهنگی و رسانه ای تا چه اندازه مفید فایده در امر تربیت دینی و اعتقادی نوجوانان در انس با مساجد و آینده روشن  بوده است؟

آیا علم و تکنولوژی  توانسته است پاسخگوی شبهات دینی نوجوانان و جوانان  در رابطه با آگاهی بخشی و امید آفرینی باشد؟

مسلمانان تا چه اندازه با مراکز دینی ،مساجد و روحانیون در ارتباطند؟

با توجه به سوالات مطرح شده به مطالعه کتاب های ویژه  کانون مساجد،ستاد نماز، نقش نماز جمعه  و جماعت در جذب جوانان و...پرداخته و پس از بررسی و مطالعه نتایج بدست آمده از تحقیقات همکاران در این زمینه به نگارش مقاله حاضر پرداختم بر آن شدیم که به اهمیت فرصت ها  در تقویت اعتماد به نفس در زمینه تربیت  نسل موانس با مساجد و روحانیون  و نقش تعلیم و تربیت درزمینه سازی  موفقیت و ضرورت دین در پیشرفت و رشد جوانان با پیوند با مساجد پرداخته واز  آن به نتایج اقدام پژوهی و یا مبانی علمی فواید و محدودیت های استفاده از رایانه صبغه علمی بخشیده  و به مرور راهکارهای آن را در مساجد تجربه نماییم گرچه ابتدا تهیه روش اجرایی و کاربرد عملی آن به واسطه عدم استفاده و یا تسلط تعدادی از همکاران با مقاومت هایی رو برو می شود،

 اما آنچه که محصول آن در زمینه نقش دانش آموزان در مراسم نماز جماعت نماز خانه و همکاری در برنامه های ستاد نماز  طی چند سال تحقق یابد، می تواند شیرینی نتیجه آن را به تلخی انجام آن ارجحیت بخشد.البته بسیاری از ایده ها و روش های بکار بسته شده و بیان شده ،حاصل استفاده و بهره گیری از تجربیات همکاران و اساتید و یا مطالعه و شرکت در همایش هایی است که با تلفیق آن با روش های نو ،جذاب و مورد توجه و علاقه دانش آموزان سعی در استفاده بهتر از وقت و زمان با استفاده از نقش فرهنگی و هویتی مساجددر امید بخشی و نشاط نموده است.

در تحقیق پیمایشی که با موضوع :نقش مساجد در ایجاد امید و نشاط در مسلمانان صورت گرفت به بررسی اهمیت حضور نوجوانمان و جوانان و نقش حضور در مراسم عبادی و مکان های مقدس  در بین مدارس ناحیه 3 اصفهان بطور تصادفی و بین تعداد 230 نفر از دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه صورت گرفت .

سولات زیر مطرح شده در تحقیق عبارتند از:

دانش آموزان تا چه حد با مساجد آشنا هستند ؟

شرکت در مراسم عبادی و نماز تا چه حد می تواند موجب ایجاد آرامش در انسان شود؟

شرکت در نماز جماعت مساجد چه نقشی در زندگی انسان دارد؟

معلمین چه نقشی در تشویق دانش آموزان به شرکت در نماز دارند؟

مساجد چه راهکارهایی را در ایجاد و تقویت روحیه نشاط در جوانان بر عهده دارند؟

روش تحقیق:

در این پژوهش با توجه به اهداف تحقیق از روش تحقیق زمینه یابی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانش آموزان پایه اول دبیرستان دخترانه هاجر ناحیه 3 اصفهان می باشد که در نیمسال اول سال تحصیلی 89-88 مشغول تحصیل بوده اند. به همین منظور یک نمونه 100 نفری انتخاب گردید و پرسشنامه بر وری آن ها اجرا گردید که در نهایت 74 پرسشنامه کامل و بدون اشکال برای تجزیه و تحلیل آماده شد.ابزار پژوهش سه پرشسنامه بلوغ دینی(rmi) و ایمان دینی(rfi) و تعهد دینی (rci) و پرسشنامه اطلاعات مربوط به رفتار عبادی (نمازدر مساجد)می باشد.پایایی سه پرسشنامه توسط فاطمی –سرحدی (1388)به ترتیب 72/0 ،85/0 ،85/0 گزارش شده است .پس از جمع آوری داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی توسط نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شدند.

یافته ها

جدول1- توزیع فراوانی دانش آموزان بر حسب نماز خواندنو شرکت در برنامه های مساجد

نماز خواندن	فراوانی	درصد
خیر	4	4/5
بلی	70	6/94
کل	74	100

 در جدول فوق مشاهده می شود 4/5 در صد دانش آموزان اعلام کرده اند که اصلا نماز نمی خوانندو به مسجد نمی روند و 6/94 در صد عنوان کرده اندکه  نماز می خوانند یا به مسجد رفته اند.

جدول2-توزیع فراوانی دانش آموزان بر حسب شیوه نماز خواندن و حضور در برنامه های مساجد یا نماز جماعت

شیوه نماز خواندن	فراوانی	درصد
اصلا نماز نمی خوانم	4	4/5
گاهی اوقات نماز می خوانم ولی تاکنون به مسجد نرفته ام	11	9/14
گاهی سر وقت نماز می خوانم تا کنون چند بار به مسجد رفته ام	27	5/36
مرتب نماز می خوانم گاهی به مسجد می روم	24	4/32
مرتب و سر وقت  در مسجد نماز می خوانم ،در برنامه های فرهنگی مسجد حضور دارم	8	8/10
کل	74	100

همان طور که در جدول فوق مشاهده می شود 6/46 در صد دانش آموزان نماز مستحبی.می خوانند ولی 5/13 در صد اصلا به مسجد نمی روند  ،1/8 در صد به مسجد می روند و در برنامه های فرهنگی مسجد حضور دارند ،6/17 در صد  به مسجد می روند ولی اطلاعاتی از برنامه های فرهنگی و تبلیغی مساجد ندارندو1/8فقط درمسجد نمازمیخوانند

جدول 3-توزیع فراوانی دانش آموزان بر حسب خواندن دعا بعد از هر نماز در مسجد

گزینه ها	فراوانی	درصد
تقریبا هیچ وقت	5	8/6
هیچ ئوقت	2	7/2
گاهی	43	1/58
تقریبا همیشه	14	9/18
همیشه	9	2/12
کل	73	6/98
بدون پاسخ	1	4/1
کل	74	100

همان طور که در جدول فوق ملاحظه می گردد 5/9 درصد دانشجویلن تقریبا هیچ وقت و هیچ وقت دعا های وارده بعد از هر نماز را در نماز جماعت و مسجد نمی خوانند 1/58 در صد گاهی،9/18 در صد تقریبا همیشه و 2/12 در صد همیشه دعا های وارده بعد از نماز را در مسجد می خوانند. در ضمن 4/1 دانش آموزان نیز به این سوال پاسخ نداده اند.

جدول 4- آمار توصیفی متغیر های تحقیق (4=n )

متغیر ها	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار
سن	19	26	37/21	81/1
ترم تحصیلی	1	9	01/4	96/1
معدل	5/11	12/19	68/14	57/1
بلوغ دینی	28	48	20/40	96/3
تعهد دینی	16	49	41/36	71/6
ایمان دینی و رشد هویتی	26	50	17/43	47/4
رفتار عبادی و تقویت اعتماد به نفس	1	8	46/5	43/1

همانطور که ملاحظه می گردد حد اقل سن دانش آموزان 14 و حداکثر 17 سال است. میانگین سن دانش آموزان نیز 37/21 سال و انحراف از معیار 81/1 می باشد میانگین ترم تحصیلی دانش آموزان نیز 4 می باشد. میانگین معدل آن ها68/14 با انحراف معیار 57/1 است.همچنین میانگین بلوغ دینی دانش آموزان 20/40 و انحراف معیار آن 96/3 است. میانگین و انحراف معیار تعهد دینی به ترتیب 41/36، و 71/6، میانگین و انحراف معیار ایمان دینی  و رشد هویتی به ترتیب 7/43 و/ میانگین و انحراف معیار رفتار عبادی (نماز) و فرهنگی در مسجد 46/5 و 43/1 می باشد.

جدول شماره 5-خلاصه آزمون t مستقل با واریانس های برابر متغیر های تحقیق بر حسب جنسیت

متغیر ها	تعداد	میانگین	انحراف معیار	مقدارt	درجه آزادی	سطح معناداری
بلوغ دینی	40	47/39	86/3	73/1-	72	087/0
تعهد دینی	40	05/41	54/7	47/0-	72	636/0
ایمان دینی و رشد هویتی	40	82/36	07/5	20/1-	72	233/0
رفتارعبادی(نماز) و تقویت اعتماد به نفس	40	10/5	51/1	39/2-	71	019/0

جدول فوق نشان می دهد میانگین بلوغ دینی ،ایمان دینی دانش آموزان تفاوت معناداری وجود ندارد(05/0<  p )ولی رفتار عبادی (نماز خواندن )دانش آموزان تفاوت معنا داری دارد بدین صورت که دختران 14 سال رفتار عبادی تقویت فرهنگی  و اعتماد به نفس بیشتری  بیشتری نسبت به دانش آموزان 17 سال دارند.

جدول6- خلاصه آزمون t  مستقل با واریانس های برابر متغیر های تحقیق بر حسب نماز خواندن و حضور در برنامه های فرهنگی و هویت بخشی مساجد

متغیر ها	تعداد	میانگین	انحراف معیار	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنا داری
بلوغ دینی	70	21/40	05/40	104/0	72	917/0
تعهد دینی و تقویت اعتماد به نفس	70	40	2/6	227/3	72	002/0
ایمان دینی و رشد هویتی	70	5/26	92/3	546/3	72	001/0

جدول فوق نشان می دهد میانگین بلوغ دینی دانش آموزانی که نماز می خوانند و نمی خوانند تفاوت معناداری وجود ندارد(05/0<  p )ولی تعهد دینی و ایمان دینی دانش آموزانی که با مساجد در ارتباطند و یا در مراسم نماز جماعت شرکت می کنند و در برنامه های فرهنگی مسجد حضور دارند و نماز می خوانند بطور معنا داری بیشتر از افرادی است که نماز نمی خوانند.

جدول7- خلاصه آزمون t مستقل با واریانس های برابر متغیر های تحقیق بر حسب شرکت در نماز جماعت و برنامه فرهنگی مسجد و مدرسه

متغیر ها	تعداد	میانگین	انحراف معیار	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنا داری
بلوغ دینی	25	36/39	58/4	313/1-	72	193/0
تعهد دینی و تقویت اعتماد به نفس	25	52/31	29/6	229/5-	72	0001/0
ایمان دینی و رشد هویتی	25	92/41	12/5	746/-	72	085/0

جدول با لا نشان می دهد بلوغ دینی افرادی که نماز  را در مسجد می خوانند  و افرادی که نماز را در مسجد نمی خوانند تفاوت معناداری ندارد(05/0<  p )ولی تعهد دینی  و ایمان دینی افرادی که نماز  را در مسجد  می خوانند بطور معناداری بیشتر از افرادی است که نماز های  خود را در مسجد نمی خوانند.

جدول8- خلاصه آزمون t  مستقل با واریانس های برابر متغیر های تحقیق بر حسب شرکت در برنامه های فرهنگی  

متغیر ها	تعداد	میانگین	انحراف معیار	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنا داری
بلوغ دینی	40	7/40	4	74/1	72	244/0
تعهد دینی و تقویت اعتماد به نفس	40	9/37	25/6	106/2	72	039/0
ایمان دینی و رشد هویتی	40	3/44	94/3	419/2	72	018/0

جدول بالا نشان میدهد بلوغ دینی افرادی که در برنامه های فرهنگی بویژه جشن ها و کلاس ها و اردو های مساجد شرکت می کنند و افرادی که در بر نامه های فرهنگی شرکت نمی کنند تفاوت معناداری ندارد(05/0<  p )ولی تعهد دینی و ایمان دینی افرادی که بطور معناداری که در برنامه های فرهنگی بویژه جشن ها و کلاس ها و اردو های مساجد شرکت می کنند  بیشتر از افرادی است که در بر نامه های فرهنگی شرکت نمی کنند

مدل	متغیرها	r	r2	ّf	سطح معناداری
1	تعهد دینی و رشد هویتی	510/0	260/0	901/24	000/0

جدول فوق نشان می دهد که تعهد دینی پیش بینی  کننده معنا داری برای رفتار عبادی و فرهنگی (نماز خواندن )افرادی است و 26 در صد واریانس نماز خواندنو حضور در مسجد  را تبیین می نماید.

بحث و نتیجه گیری:

نتایج تحقیق نشان داد 6/94 درصد دانش آموزان نماز می خوانند که از این درصد،9/14 گاهی اوقات نماز می خوانند،5/36 در صد گاهی سر وقت در مسجد نماز می خوانند،4/32 درصد مرتب نماز می خوانند و فقط 8/10 درصد مرتب و سر وقت نماز را در مسجد می خوانند. همچنین 2/66 درصد در نماز جماعت شرکت می کنند که 8/6 درصد در نماز جماعت  مسجد شرکت می کنند، 7/52 گاهی اوقات در نماز جماعت مسجد شرکت می کنند و 1/4 درصد همیشه در نماز و برنامه های فرهنگی مساجد شرکت دارند.1/54 درصد دانش آموزان گزارش کرده اند که نمازها را بجا آورده اند که 6/17 درصد در برنامه های فرهنگی  و 1/8 درصد  برنامه های با نشاط در مسجد و 5/13 درصد برنامه های فرهنگی و 1/4 درصد به  نماز  همراه با شرکت در برنامه های فرهنگی،هنری،آموزشی  در مسجد می باشد.2/12 درصد دانش آموزان اظهار داشته اند که همیشه بعد از هر نماز دعاهای وارده را در مسجد  می خوانند و 9/18 درصد تقریبا همیشه و 1/58 درصد گاهی دعاهای وارده را می خوانند.

میانگین سن دانش آموزان در تحقیق 3/16 و میانگین معدل آن ها 68/14 و میانگین بلوغ دینی 2/40 ،تعهد دینی4/36، ایمان دینی 2/43  می باشد که نشان می دهد دانش آموزان به ترتیب از ایمان دینی بیشتری نسبت به بلوغ دینی؛ و از بلوغ دینی بیشتری نسبت به تعهد دینی برخوردارند.

نتایج تحقیق نشان می دهد که بلوغ دینی و تعهد دینی و رشد هویتی و اعتماد به نفس  دانش آموزان دختر در پایه اول،دوم و سوم دبیرستان تفاوت معناداری ندارد ولی میزان توجه دانش آموزان دختر پایه اول به رفتارهای عبادی (نماز خواندن )بطور معنا داری بیشتر از دانش آموزان پایه دوم و سوم است

یافته دیگر این است که دانش آموزانی که نماز را در مسجد می خوانند ،ایمان دینی و تعهد دینی بالاتری دارند ولی بلوغ دینی دانش آموزان نماز خوان و بی نماز تفاوت معنا داری ندارد. این یافته نشان می دهد که دانش آموزان ار لحاظ شناختی و رفتاری به بلوغ دینی رسیده اند ولی ایمان دینی و تعهد دینی به همان اندازه رشد نکرده اند.

همچنین نتایج تحقیق نشان داد دانش آموزانی که تعهد دینی بیشتری دارند در نماز جماعت  مسجد بیشتر شرکت می کنند  یعنی هر چه الزام فرد بیشتر باشد احکام مستحبی بیشتر انجام می شود.

علاوه بر این نتایج نشان داد دانش آموزانی که تعهد دینی و ایمان دینی بالاتری دارند ،نماز و برنامه های فرهنگی را بیشتر انجام می دهند.یافته دیگر تحقیق این بود که بلوغ دینی افراد بر حسب شیوه نماز خواندن  آن ها متفاوت معناداری نداشت ولی تعهد دینی ،ایمان دینی و رفتار عبادی (نماز خواندن) افراد بر حسب مکان نماز خواندن (در مسجد یا غیر مسجد)آنها تفاوت معناداری دارد. مقایسه میانگین  نشان میدهد افرادی که مرتب و سروقت در مسجد یا نماز خانه مدرسه نماز می خوانند از کسانی که گاهی سر وقت نماز می خوانند از تعهد دینی و ایمان دینی بالاتری برخوردارند.

نتایج تحقیق نشان داد کسانی که تعهد دینی بیشتری دارند همیشه یا اکثر اوقات در نماز جماعت  مسجد یا مدرسه شرکت می کنند .علاوه بر این،دانش آموزانی که تعهد و نشاط  دینی و ایمان دینی و هویتی  بالاتری دارند،بیشتر نماز های مستحبی را در مسجد یا نماز خانه  بجا می آورند.

نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که فقط تعهد دینی پیش بینی کننده معنا دار رفتار عبادی (نماز خواندن) دانش آموزان می باشد و 26 درصد واریانس رفتار نماز خواندن را تبیین می نماید و بلوغ دینی و ایمان دینی پیش بینی کننده معنادار رفتار خواندن نمی باشد.

که با توجه به یافته های تحقیق در این مقاله به توضیح مطالب مطرح شده در این رابطه می پردازیم:

با توجه به سوال اول تحقیق در رابطه با این که مساجد چه نقشی در ایجاد آرامش دارند مطالب زیر بدست آمد که به اجمال به آن می پردازیم:

مساجد مکان نیایش و پیوند انسان باخدا

مؤمنان را با خداوند  پیمانی استوار است و تا زنده اند این پیمان را پاس می دارند و در جای جای زندگی و رفتار آنان باید از این پیمان نشانه ها یافت. در این میان یکی از نمادهای پاسداشت این پیمان الهی نماز است حقیقتی که خود نقطه آغازین عروج  روح و منزل پایانی سلوک را تجلی بخشد و ایمان انسان را بارور سازد و او را به خدا نزدیک کند.

چنین است که در سخن معصومان نماز نخستین واجب، نخستین عبادت و برترین پرستش خوانده شده و پذیرش هر عملی از اعمال انسان در گرو آن دانسته شده  است.

زیرا برپایی نمازجماعت در مسجد نه تنها وسیله تقرب انسان بلکه راهی برای ارتباط جمعی انسان ها با خداوند و وسیله ای برای اگاه بخشی سایر انسان ها در مسیر آزادی و آزادگی و شکستن قیودغیر الهی و شکل گیری جماعت مسلمین در مسیر الهی است.

در نماز جماعت، انسان در برابر خدای بزرگ، قادر و توانا قرار می گیرد. خدایی که بر تمام  ذات هستی حاکم و مدبر امور آسمان و زمین است. خدایی که مرگ و زندگی، رزق و روزی، سلامت و سعادت ما در دست اوست. این ایستادن خاضعانه در برابر خداونددر کنار سایر برادران به انسان نیرویی معنوی می بخشد که آرامش قلبی و امنیت روانی در او ایجاد می کند. چون انسان در نماز جماعت، همه مشکلات دنیا را فراموش می کند و یاد خدا و آیات قرآن  را بر زبان می آورد  که باعث ایجاد حالتی از آرامش روانی و آسودگی عقل می شود در نماز جماعت موجب ارتباط و آگاه نمودن انسان ها از وضعیت سیاسی و اعتقادی شده و نقش شناسایی مسیر الهی را از خانه خدا(مسجد)تا اجتماع و خانه تک تک افراد جامعه دارد می شود و آنگاه که تاکید بر نماز  با آیات الهی  همراه شود تأثیر آن و توجه  به تداوم آن به عنوان امری واجب چند برابر خواهد شد.

 این آرام سازی وآرامش روانی ناشی از نمازجماعت، تأثیر به سزایی در کاهش تشنجات عصبی و ناشی از منشاء "زندگی " دارد.

تأثیر عمیق  بر پایی نمازجماعت  در مسجد بر مسلمانان

1-آگاهی بخشی

این نماز اسلام است که باید آن را سرود توحید و یکتا پرستی، سرود حفظ شخصیت انسان، سرود پاکی و فضیلت، سرود صلح و صفا،آگاهی و آگاهی بخشی با همه بندگان نیکوکار خداوند نامید، سرودی که همه مسلمانان باید روزی پنج بار بخوانند، تا یاد خدا و ملکات عالی انسانی همواره  در آنان  زنده  بماند  و از انحراف و از راه راست خدا، از آلودگی به شرک، از  خود باختگی در  برابر زیبایی ها،  یا مرعوب شدن در برابر قدرت های خود کامه، از نا سازگاری با بندگان نیکوکار خدا و از مفاسد دیگر روحی مصون بمانند. درست مثل سرودی که سربازان صبح و شام می خوانند تا روح سلحشوری در آنان زنده بماند، یا سرودی که پیشاهنگان می خوانند تا روح نیکوکاری در آنان تقویت شود .

 قرآن کریم درباره تأثیر عمیق نماز در انسان می گوید :

« اُتل ما اُمیَ اُلِیکَ مِنَ الکتابِ وَ اَقِمَ الصَلوهَ اِنَ الصلوه تَنهی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنکَر وَ لِذِکرُ اللهِ اکبرُ وَ الله یعلمُ ما تصنَعوُن ». (آیه 45، سوره عنکبوت )

« آن چه از کتاب بر تو وحی شده بخوان و نماز را بپا کن این نماز است که جلوه کار های زشت و پلید را می گیرد و از همه مهمتر یاد خدا است و خدا می داند شما چه می کنید. »

در طول شکل گیری انقلاب اسلامی از سال 1342 با دست بنیانگذار انقلاب اسلامی ،حضور موثر رهبری و نقش آگاه کننده امام خمینی  در مساجد و سخنرانی های ایشان به همراه سایر روحانیون در مساجد کشضور مهمترین زمینه ساز شکل گیری و حرکت مردم در مسیر انقلاب بود که از مساجد و حوزه علمیه شکل یافت.امام با رهبری مقتدر خود این درس بزرگ را به مسلمانان داد که:نماز را یک هدیه بزرگ از جانب خدا و نماز جمعه را یکی از بزرگ ترین عنایات انقلاب اسلامی بدانند چرا که برپایی نماز در مساجد است که:به آدمی نشاط معنوی خاصی می دهد و از هر گونه افسردگی و پژمردگی روح جلوگیری می کند.  برپایی نماز  در مسجد و حضور مسلمانان در مراسم دینی و عبادی مساجد یک نوع تمرین وظیفه شناسی است. کسی که به نماز های روزانه پایبند باشد، لااقل به انجام یک وظیفه مقید کرده و عادت داده و همین عادت مانعی در برابر بی بند و باری و سهل انگاری او نسبت به وظایف دیگر و کمکی به پیشرفت او در زندگی است .

« و اَستَینوُا بالصَبرِ و الصلوه و اِنَها للکبیرهً اِلا عَلَی الخاشِعین. الذینَ یَظُنوُنَ اَنَهُم مُلاقوُا رَبِهِم و اَنَهُم اِلَیه راجِعُون » ( آیه های 45 و 46 سورۀ بقره ) .

« در راه زندگی از شکیبایی و نماز کمک گیرید، هر چند نماز کار سنگینی است مگر بر فرد تنها، که عقیده دارند سر انجام  پیش خدای خویش می روند و به سوی او باز می گردند. »

2-نماز وعده گاه انسان با خدا

نماز برای عده ای از مردم تکلیف سنگینی است، ولی برای آن ها که به هستی جاویدان معتقدند و ایمان دارند که باید همواره خود را پاک نگه داشت و در راه تکامل کوشید تا به کمال جاوید الهی پیوست، راز و نیاز لذت بخش و نشاط آور با خدای بزرگ و مهربان است بویژه اگر که به جماعت اقامه گردد. اسلام از همان روز اول مسلمانان را به نماز دعوت کرد. در روز های نخستین که جز پیغمبر و همسرش خدیجه و پسر عمویش علی، هنوز کسی به اسلام نگرویده بود، پیغمبر(صلی الله علیه و آله وسلم) و حضرت علی(علیه السلام) روزها به دره های اطراف مکه می رفتند و آن جا نماز را به جماعت می گزاردند. مخالفین اسلام نماز گزاران را مسخره و گاهی اذیت می کردند. مسلمان ها برای آن که با آرامش خاطر نماز بگزارند به دره های اطراف مکه می رفتند و با هم نماز می خواندند، ولی مخالفین همان جا هم مزاحم می شدند و گهگاه کار به زد و خورد می کشید. اما فشار یا آزار مخالفین یا تمسخر آن ها نه تنها مسلمانان را از انجام فریضه نماز باز نمی داشت، بلکه بر پا فشاری آنان در انجام این نیایش لذت بخش می افزود. پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به آنان گفته بود: نماز جماعت شعار یکتا پرستی جمعی است و مسلمانان به هیچ وجه نباید از آن غفلت کنند. بنی ثقین یکی ار قبایل بزرگ بودند و در شهر طایف و اطراف آن زندگی می کردند. . اولین اقدام پیامبر در بدو ورود به مدینه بنا نمودن مسجد و اقامه نماز جماعت به اتفاق مهاجرین در مسجد بود.

 در سال هشتم هجرت ( تقریباً سه سال پیش از رحلت پیامبر ) هیئتی را به نمایندگی به مدینه فرستادند، تا با پیغمبر درباره اسلام آنان مذاکره خود به پیغمبر پیشنهاد کردند که بنی ثقین مسلمان شوند، ولی از خواندن نماز معاف باشند.

 پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) ضمن پاسخ به آن ها فرمودند : « ... و اما الصلاه فانه لا خیر فی دین » « لا صلاه فیه » « ... اما در مورد نماز، مسلمان شدنی که با نماز خواندن همراه نباشد، هیچ ارزشی ندارد .... »

در رابطه با سوال دوم که شرکت در نماز جماعت چه نقشی در زندگی انسان دارد یافته های زیر بدست آمد:

آثار حضور در مساجد و برپایی نماز جماعت در ابعاد مختلف زندگی:

1. از نظر دین:نماز ستون دین است که مرتب روح انسان را با خدا و صفات نیکوی الهی ارتباط می دهد و دین وقتی با عملی زنده توام نباشد که میان بنده و آفریدگار را ارتباط دهد و روح را به سوی رستگاری بکشاند مفهومی نخواهد داشت.پس نماز جماعت علاوه بر استحکام ستون دین،مهمترین عامل در حفظ و استحکام پایه های انقلاب و حفظ آن دارد.
2. از نظر روان پزشکی" تنها با یاد خداست که دلها آرامش می یابد".امروزه بسیاری از روان شناسان و پزشکان روحی دریافته اند که دعا و نماز و خضور در مراسم عبادی جمعی ،بویژه نماز جماعت همراه با داشتن یک ایمان محکم به دین .نگرانی. تشویش. یاس و ترس را که موجب نیم بیشتری از بیماری هاست بر طرف می سازد.
3. از نظر روانی" براستی که مومنان رستگارند کسانی که در نماز شان خشوع می ورزند".توجه و خشوع که از شرایط مهم نمازجماعت است وسیله ای است برای پرورش و تمرین حضور ذهن و تمرکز حواس که در زندگی بسیار حائز اهمیت بوده بیشتر موفقیت های انسان در نتیجه همین تمرکز فکر و توجه کامل و حضور ذهن است.
4. از نظر اخلاقی" نماز آدمی را از بدیها و تباهیها باز می دارد". نماز با توجه دادن به خدا و صفات نیکوی الهی و روز قیامت آدمی را از بدی ها باز می دارد و نماز جماعت ،فضائل اخلاقی و انسانی را در وی  تقویت و به اخلاق الهی آراسته می گرداند.
5. از نظر تربیتی و اجتماعی:نظافت وطهارت لباس و بدن غصبی نبودن لباس ومحل نماز و وقت شناسی و غیره از شرایط صحت نماز است و نماز گذار واقعی طبق آیات 35-19 سوره معارج کسی است که نمازش ترک نشود و قسمتی از اموال خود را از آن بینوایان و محرومین بداندو باحضور در مراسم نماز جماعت از نزدیک به سایر برادران خود دوستس و مودت نماید روز جزا را باور داشته خود را از عذاب پروردگار ایمن نداند دامان خود را از شهوترانی پاک نگاه دارد و به امانتها و عهدو پیمان خود وفا دار باشد و برای حفظ حقوق مردم نترسد و برای شهادت قیام کند افزون بر این شعار های متن نماز خود سازنده و تربیت کننده فرد و اجتماع است.
6. از نظر سیاسی:یکی از امتیازات حکومت اسلامی بر سایر مکتبهای سیاسی نماز جمعه و جماعت و سایر برنامه های عملی آن است چه همه مکتبها ابتدا دم از خلق می زنند و نویدهای بسیار به مردم می دهند و مردم هم قول پیروی و فداکاری و همبستگی می دهندولی پس از مدتی ایده ها و شعار ها و وعده و قرار ها به دست فراموشی سپرده می شود و به وضع اختناق و استعمار باز می گردند و این جمهوری اسلامی ایران است که با برنامه های عملی و تمرین های روزانه و شعار های سازنده اذان نماز و سایر عبادات ایده ها وتعهدات و مسئولیتها را در میان همه اقشار زنده پایدار داشته و با عث می شود که دولت و ملت همواره به عهد خود وفا دار بمانند.
7. از نظر معنوی :نماز معراج و سفر معنوی شخص با ایمان به سوی خداوند است هم چنین نمازجماعت مایه تقرب و نزدیک شدن افراد پرهیزگار به خدا خواهد بود (امام خمینی(ره) ترجمه بی آزار شیرازی ).

«مهمترین نقش های برپایی نماز جماعت مسجد  در حیات فردی و جمعی»

نماز محکم ترین رشته الفت بین خدا و بندگان اوست ریسمان اتصالی که همه هستی و موجودیت آدمی را به ملکوت پیوند داده و عمود دین و مایه یقین است لذانماز جماعت  نقش موثری در جنبه های فردی واجتماعی و بخش های مختلف زندگی انسان  بویژه در روند شکل گیری انقلاب اسلامی و تداوم آن داشته وداردو نماز محبوب ترین عمل نزد خداست و انجام این فریضه الهی در ابعاد مختلف زندگی انسان آثار شگرفی را ایجاد میکند.

نماز جماعت در شکل گیری حرکت های مهم مردمی و انفلاب های بزرگ اسلامی نقش به سزایی داشته است

 مهمترین نقش نماز جماعت در ایجاد بستر معنوی برای نماز عبارتند از:

1- جنبه ی فردی

ما نماز،علی الخصوص نماز جماعت را برای کسب فواید مورد نظر خود انجام نمی دهیم بلکه به عنوان تکلیف و فرضی که در آن قصد قربت یک رکن اساسی است ولی یک سری فواید جمعی دارد که نباید از آن غافل بود .

الف – ابعاد وجودی

آدمی دارای بعدهای گوناگونی است که همه ی آن ها را می توان در چهار دسته بدن، ذهن، عاطفه و روان جمع کرد. حال فواید نماز را در این 4 بعد بررسی می کنیم .

* در بدن نماز لااقل در جنبه مقدمات خود با بدن در رابطه است و برای تطهیر آن از آلودگی های ظاهر و گاهی برای نماز باید کــل بدن را شست. اقل آن وضو گرفتن و شستن دست ها و صورت است. ما برای نمـــاز باید بدن را از نجاست ها و آلودگی ها پاک کنیم و هم با لبــــاس آلوده و نجس نمی توان نماز گزارد و هم اسلام ما را در حین نماز هشیــــار می خواهد تا آدمی بداند با خدا چه می گوید و هم می خواهد فرد جنب غســــل کرده وارد مسجــد برای نماز گردد مگر آن که در حال عبور باشد .

ما نماز را قربة الی الله می خوانیــــــم ولی در کنار آن بهداشت بدن و سلامت تن و به دنبال آن یافتن قدر و منزلـــــت نزد مردم دوستــــاری پاکیزگان و نظافت داری در میان جمع هم مطرح خواهد بود .[1]

* در ذهن :نماز درس تمرین هشیــــاری و دور ماندن از سهو و غفــــلت است. نماز گزار در حال نماز خواندن دقت می کند تا الفاظ و کلمات و ارکان نماز اشتباه نشود یا در نماز شکی و سهوی به وجود نیاید، اندیشه ما از مرز نماز بیرون نرود این موارد و ده ها مورد دیگر روی هم رفته ذهن را فعال ساخته و پرورش می دهد و تربیت می نماید

* در عاطفه نماز تجلی عشق و عاطفه است. عاطفه از «عطف » است و عطف یعنی « دیگر خواهی » .

در نماز ما از همه کس و همه چیز منقـــــطع و به خدا متصل می شویم و مرتب می گوئیـــم : « ایاک نعبد و ایاک نستعین ». در نماز بحث ما این است : « فقط تو، فقط از تو »

از همه جاها بریدن و از همه قطع امید شدن و بسری محبوب در حرکت بودن « با محبت و ارادت آسمانی دل را آرامش و سکون بخشیدن » [2]

 در نماز حرف از رحمان و رحیم است، خدایی که می خواهد ما را یاری رساند و به ما رحمت بیکرانش را ارزانی  دارد ما هر کاری که انجــام می دهیم با یاد اوست (بسم الله الرحمن الرحیم) ودر راه خشنودی او گام برمی داریم تا انشا الله برسیم به « رضی الله عنهم و رضواعنه » [3]

* در روان  نماز سبب تطهیر و تزکیه روان است. « نماز گزار را به کسی تشبیه کردند که شبانه روز پنج بار خود را در جویی شستـــــشو دهد و پلیدی ها و اسارت ها را از خود دور می سازد ». [4]

نماز موجب صفای روح، پاک سازی آن و اعتلای روان است. نماز به آدمی عزم و اراده ای راسخ و محکم و حرکت به سوی مقصد و مقصود می دهد. تکیه گاه محکمی از یاد خدا برای آدمی ایجاد کرده و به او در پیشروی جرات و اعتماد می بخشــــد. نماز آدمی را از تنهــایی و انزوای روحی بیرون می آورد و موجبات انس و قرب او را با خالق هســتی فراهم می سازد و موجب رهایی انسان از عقـــده ها و کینه ها و دور کننده وسوسه ها و دغدغه ها از روان آدمی در سایه تقرب بالله می شود .

ب – اخلاق فردی :نماز امری موثر در اخلاق و حتی از عوامل تشکل آن است. نماز یک عمل معنویست ولی از فواید و مصالح مادی نیز برکنار نیست. نماز ما را از این کره خاکی و محجـــــــوب به سوی افلاکیان محبوب سیر می دهد و پشتوانه ی محکمی برای اخلاق فردی است تا متخلق به اخلاق الهی شویم .

* کبر زدایی: نمازفواید و اثرات بسیاری دارد که از جمله مهم ترین آن ها کبرزدایی است. کبرو خود پسندی بزرگترین صفت رذ یله است و به معنی خود بزرگ دیدن در برابر دیگــران می باشد و بر دو قسم ظاهری و باطنی است که خوی ظاهری را تکبر و خوی باطنی را کبر می گویند .

نماز درس تواضع و تذلل است و خشوع در برابر ذات ذوالجلال، درس خاکساری. پیشــــانی بر خاک نهادن در برابر معبود بی مانند است و هم احساس قرب و پیوند با او .[5]

قال علی (علیه السلام) : « فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک و الصلوة تنزیها عن الکبر » [6]

«خداوند ایمان و را برای پاک سازی آ نها از شرک واجب کرده است و نماز را به خاطر پاک شدن از کبر و وارستگی از پلیدی کبر. »

نماز خودبین ها، کبرها و خودپسندی ها را از آدمی دور می سازدچرا که او خود را در برابر خالق می بیند که از همه جهات بی نهایت است و دیگر جایی برای ابراز وجود و گردنکــــشی نمی ماند .

 جای هیچ تردید نیست که سرچشمه تکبر عقده حقارت و ذلت است .لذا شخص متکبر می کوشد تا حقارتی را که در وجود خود احساس می کند جبران نماید. حال این که تکبر از هر کس می خواهد صورت بگیرد فقیر و غنی، عالم و جاهل و ...... فرقی ندارد .

انسان نماز گزار با عبودیت به درگاه آن عزیزمتکبر درونش را سرشار از غرور بندگی کرده وعزت دنیا و آخرت را کسب می کند لذا سرچشمه تکبـــر یعنی عقده ی حقـارت در نماز گزار حقیقی راه ندارد و در نتیجــــه داعیه ای برای تکبر وی باقی نمی ماند. زیرا انسان نماز گزار هرگاه متذکر بندگی خود می شود واین که او نیز بنده ی خدایی است که پروردگارهمه عالمیان است و جمیـــع نعــمات از ناحیه اوست و مالک حقیقی همه چیز اوست ولی با وجود این ها با بندگان خویش در کمال مهربانی رفتار می کند، متذکر می شود که تکــــــبر کردن بر دیگری بسیار نارواست .

انسان نماز گزار در هر شبانه روز 17 رکعت نماز می خواند و در هر رکعت 2 بار پیشانـــی را بر روی خاک می نهد و جمعاً 34 مرتبه ذلـت و خوار بودن خود را بیان می دارد و به واقع رمز سربلندی مومنین همین خاک ساری به درگاه خداوند است .

« از امیر المومنین (علیه السلام) سوال شد معنای سجده چیــــست ؟ فرمود : یعنی خدایا تو مرا از خاک آفریدی و از دل خاک خارج کردی و سجده دوم یعنی دوباره به خاک بازگردیم و در برداشتــن دوم یعنی دوباره از خاک مرا بیرون خواهی آورد. » [7]

« ز خاک آفریدت خداوند پاک                پس ای بنده افتادگی کن چو خاک »

در حدیثی آمده است که : « وقتی که یکی از شما نماز می گزارد باید پیشـــــــانی و بینی را به زمین بچسباند تا آب بینی وی خارج شود و معنای این جمله این است که : کبر و غرور از وی به در رفته و در مقابل خداوند خاضع و فروتن شود » [8]

برای همین می توان گفت : بهترین راه مبارزه با تکبر و دفع و رفع خودپســــندی، خداپرستی است و ایزد متعال برای پاکیزه گرداندن انسان از آن، نماز را بر ایشان فرض و واجب فرمود تا بر اثر مداومت بر نماز آن را ( صفت زشت و ناپسند ) از درون خود بزدایند .

قال علی (علیه السلام) :« لما فی ذلک من تعــــفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعـــــاً و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغراً » [9]« بندگان مومن هنگامی که نماز می خوانند ساییدن گونه ها به خاک نشانه تواضع و گذرانـــدن اعضای شریف بر زمین دلیل کوچکی و اظهار حقارست. »

« در روایتی از امام صادق (علیه السلام) وارد شده است که : ای پسر جندب خدای عزوجل در وحــــی خود فرموده : نماز از آن کس می پذیرم که در پیشگاه عظمت من تواضع کند. » [10]

فیض کاشانی (علیه الرحمة ) در شعری عرفانی می فرمایند :

گر بدیم و گر نیک، خاک سار توام                        فتاده برره تو، خاک رهگذر توایم

بلندی سر ما، خاک ساری در توست                      به نزد خلق عزیزیم از آن که خوار توایم

* وقت شناسی نماز درس وقت شناسی، نظم داری، تنظیم اوقات و مرتب بودن در امور را به انسان تعلــــیم می دهد. نمازجماعت باعث می شود که بی حساب حرکتی نکنیم، بی موقع سخن نگوئیم، نابهــــنگام فعلی و عملی را انجام ندهیم .شهید رجایی و نماز اول وقت:یکی از دوستان شهید رجایی نقل کرده است که : روزی نزدیک ظهر در خدمت شهید رجایی بودم، صدای اذان شنیده شد در حالی که ایشان به منظور آماده شدن برای اقامه ی نماز از جا به سمت مسجد حرکت کرد ،یکی از خدمت گزاران وارد اتاق شد وگفت : غذا آماده است،سرد می شود اگر اجازه میفرمایید بیاورم. شهید رجایی فرمودند :خیر بعد از نماز وقتی که خدمتگزار از اتاق خارج شد شهید رجایی با چهره ای متبسم و با دلی آرام خطاب به من فرمود :دو عهد کردم هیچ وقت قبل از نماز ناهار نخورم،اگر زمانی ناهار را قبل از نماز بخورم ،یک روز ،روزه بگیرم و ادامه دادند:به نماز نگویید کار دارم،به کار بگویید وقت نماز است.[11]رسول اکرم فرمودند :«فضیلت نماز گزاردن در اول وقت بر آخر وقت همانند آخرت بر دنیاست »[12]بعد فضیلت را تمام می کنند و می فرمایند «فردای قیامت به شفاعتم نمیرسد که نماز واجبش را در وقتش بجا نیاورد وبه تاخیر افکند»[13]

از این ظریفکاری معلوم می شود که اسلام روی وقت تاکید فراوان دارد حضور در مسجد و اقامه نماز در مسجدعاملی برای توجه به اقامه نماز اول وقت است ولذا در قیامت یکی از سوالات در مورد وقت است که انسان آن را در چه راهی صرف کرده است در اینجاست که انسانها یکه عمر خود را در راه رضای الهی صرف کرده اند و نماز را باجماعت و در اول وقت اقامه نموده اندقد فراز می کنند.

حضرت امیر (علیه السلام) از نتایج نماز اول وقت سخن میگوید که : « هیچ بنده ای نیست که به اوقات نماز نظر و اهتمام بورزد جز آن که من راحت و آسایش به هنگام مرگ و دور بودن اندوه هاو نجات ازآتش جهنم را برای او ضمانت می کنم »[14]

در رابطه با دیدگاه معلمین و دانش آموزان در ارتباط با نقش فرهنگی مساجد یافته های زیر بدست آمد:

«لزوم پرداختن به چگونگی تبیین جایگاه امامت برای نسل جوان در نماز جماعت مدارس»

 دستگاه تعلیم وتربیت از طریق تدارک زمینه های تربیت،می تواند رشد عقلانی و اجتماعی دانش آموزان را شکوفا کند اما برنامه های رسمی در مدارس بیشتر متوجه پرورش حافظه و قوای ذهنی شاگردان است و به ابعاد رشد توجه ندارد.(حاجی آقالو:1382،8)کسب اطلاعات دینی و مذهبی به  آموزشی صحیح و تعاملی نیازمند است که یادگیری کیفی آموزش های دینی و امام شناسی هیچ گاه بدون مساعدت معلمین حاصل نمی شود(عربسر خی:2386،45)همچنین بایدارتباط خیلی نزدیکی میان تبیین جایگاه امامت و ولایت مدارس و جامعه بوجودآید(شرفی:1379،93) اما مسلم است که آموزش تقدم زمانی دارد وپرورش تقدم رتبی,این بیان نورانی امام راحل که فرمود" اگر تزکیه نباشد علم توحید هم به درد نمی خورد" باید آموزش به معنای واقعی صورت گیرد تا تاثیر آن در رفتار یعنی تربیت حاصل گردد(آزادگان :1387،26) ارائه راهکارهای صحیح ،دقیق و موثر در ایجاد انس و الفت با ولایت به مقاوم سازی فرزندانمان در مقابل سیل تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی دشمنان داخلی و خارجی می انجامد و تلاش دشمن را تحت الشعاع قرار می دهد.(حسنی 1384،50)بنابراین اگر تعلیم وتربیت از وظیفه شایسته خود غفلت نورزد نقش اعتقاد به امام و ولایت در تمامی ابعاد فردی وزندگی جوانان جلوه گر می شود.و رخ می نمایاند(احمدی1380،19)ذهن دانش آموزان سرشار از انرژی است و از آنجایی بهره گیری از این سرمایه ی معنوی وفکری می تواند جامعه را به کمال برساند (مظفری ،1382،3)و پرورش نسلی کمال جو در مسیر ولایت وامامت دریچه ای روشن  را در افق دیددانش آموزان و ایجادتفکری که برای تطبیق شخص با آینده لازم است را پدید می آورد(قمی فر،1385،26)و ارتقاء این مهم از وظایف آموزش و پرورش است برای نیل به این اهداف می بایست معلمین ،دانش آموزان و خانواده ها در این امر شرکت کنندکه با ایجاد و تقویت فعالیت های فرهنگی،دینی ومذهبی تحقق خواهد یافت(مظفری :1382،26)هر چند آموزش های غیر رسمی از راههای گوناگون ،موجبات آموزش نوجوانان را فراهم می کند ولی معلم و مدرسه  سرچشمه ی اصلی دانستن هستند(عسگریان،1387،17)سلامت عاطفی،دینی واعتقاید دانش آموزان در مدرسه به عنوان یک جامعه کوچک می تواند در موقعیتهای مختلف از طریق معلمین در نظام تعلیم وتربیت فردی و اجتماعی تامین شود(اصغری پور،1383،94)

  اهمیت وضرورت شناخت امام و ولایت امر در کنار نماز

دستگاه تعلیم وتربیت از طریق تدارک زمینه های تربیت،می تواند رشد عقلانی و اجتماعی دانش آموزان را شکوفا کند اما برنامه های رسمی در مدارس بیشتر متوجه پرورش حافظه و قوای ذهنی شاگردان است و به ابعاد رشد توجه ندارد.(حاجی آقالو:1382،8)

از آنجا که هر کاری باید بر اساسی مستحکم و به شکل صحیح انجام شود در روایات اسلامی با صراحت بیان شده است که هر عمل و عبادتی بدون اعتقاد به امام و رهبر الهی فاقد ارزش بوده و مرگ و زندگی در این حالت همانند مرگ و زندگی جاهلیت قبل از اسلام خواهد بود. چنانچه به نقل عامه و خواصه و حتی ناصبیون این حدیث شریف از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم روایت شده که می فرمایند:
مَن ماتَ وَ لَم یعرف اِمامِ زَمانِهِ ماتَ میتة جاهلیة.
هر کس بدون معرفت و شناخت امام زمانش از دنیا برود به مرگ جاهلیت مرده است. [15]
برای شناخت امام علیه السلام بایستی ویژگیهای مهم او بررسی شود و اگر کسی را با این خصوصیات یافتیم او را امام و مقتدای خود قرار دهیم و الاّ به هر کسی نمی توان اقتدا کرد زیرا غیر از گمراهی و سرگردانی نتیجه دیگری نخواهند داشت

قرآن کریم می فرمایند:
وَ مَن اَضَلَ مِمَن اِتَبَع هَواهُ بغیر هُدی مِن اللهِ  (سوره قصص 50(
کیست گمراه تر از کسی که بدون راهنمائی از جانب خدا هوسهای خود را پیروی کند؟
امامت جایگاه بی ارزشی نیست که هر کس بتواند آن را عهده دار شود امام هشتم علیه السلام در تعریف امامت می فرمایند:
امامت و رهبری دین و سبب بالندگی آن است با امامت نماز و زکات و حج و روزه و جهاد انجام گرفته، بیت المال جمع آوری و به طور صحیح مصرف شده حدود و احکام اجرا گشته و مرزهای دین حفظ میشود. امام حلال و حرام خدا را بیان کرده و حدود الهی را به پا می دارد، از دین خدا دفاع می کند و با حکمت و اندرز و برهان روشن مردم را به راه پروردگارشان دعوت می نماید. و باعث ایجاد آرامش و امید در مسلمانان می شود.

ستاد نماز مدارس ونقش آنان در پیوند نوجوانان وجوانان با مساجد

حضرت علی (علیه السلام) :

و هنگامی که دلها نشاط یافتند، علم وکمال را در آنها به ودیعه بگذارید و هر گاه از نشاط تهی شدند آنها را وداع کنید زیرا در این حالت دلها آماده فراگیری نیستند. [16]

چگونگی پرورش نسل جدید و آشنا نمودن آنان با ضرورت امامت وولایت در بستر نماز در مسجد و نماز خانه مدارس  خود یکی از مهمترین اصولی است که سعادت و حیات معنوی یک امت وابسته به آن است واستفاده از ابزارهایی همچون فعالیتهاو راهکارهای  فرهنگی –اسلامی و فوق برنامه توسط ستاد نمازو ائمه جماعت مدارس بعنوان راهنمای فعالیتهای فرهنگ اسلامی در مدرسه علاوه بر ایجاد نشاط وشادابی زمینه را برای رشد وتعالی دانش آموزان و ارتباط نزدیک بین آموخته های مدرسه و دنیای خارج در بعد معنوی فراهم نموده و با بکار گیری این آموخته ها در عرصه زندگی راه رسیدن به کمال،سعادت  و رشد الهی همراه با تربیت نسلی پاک ومعتقد به آرمان های بلند انقلاب و حفظ خط رهبری  را هموار می سازد .

در این راستا به بررسی نقش ائمه جماعت مدارس در آگاهی بخشیدن به کودکان و نوجوانان در نماز جماعت مدارس پرداختیم.

بررسی نقش  ستاد نماز مدرسه در چگونگی راه های تقویت نماز در مسجد و نماز خانه مدارس  از دیدگاه متربیان امروز از جمله مباحث مهم در چگونگی شناخت ضرورت نمازو ایجاد انس و والفت با مسجد  مدیریت حاکم بر فعالیتهای دینی و مذهبی مسجد یعنی قواعد و معیارهایی است که در فرآیند فعالیت های فرهنگی اسلامی باید مراعات کرد.مهمترین این اصول عبارتند از:

اصل اول : زمان شناسی و بهره گیری از زمان اصل دوم : دین محوری وامام شناسی اصل سوم : انسان شناسی در محور توحیدمداریاصل چهارم: انعطاف و پویایی در عین پا فشاری بر اصول اعتقادی وارزشی و نماز  اصل پنجم: مشارکت دادن آحاد جامعه در ایجاد شناخت وباورهای دینی واعتقادی و ضرورت نماز جماعت درنوجوانان  اصل ششم: تقویت فرهنگ نماز وانتظار و توجه به آن اصل هفتم : عقلانیت محوری وتبیین نقش امامت وولایت در ابعاد مختلف حیات فردی و جمعی  اصل هشتم: جذابیت بخشی در جلب و جذب جوانان (حسینی1386 ،3) [17]

در نظر سنجی که از تعداد 285 نفر از دانش آموزان و معلمین مدارس ناحیه3آموزش و پرورش با موضوع نقش مدارس در تقویت نقش  فرهنگی مساجد  به صورت تصادفی انجام شد و سوالاتی در رابطه با :

1- لزوم فعالیتهای ترویج فرهنگ نماز در مساجد2- اهمیت فعالیتهای فوق برنامه در ترویج نماز با محوریت اعتقاد به ولایت و امامت در مساجد3- شخصیت مربیان و معلمین در تقویت باورهای عبادی و تشویق دانش آموزان به نماز 4- دلپذیر بودن فعالیتهای دینی و مذهبی مانند: مسابقات ،جلسات پرسش و پاسخ،جلسات هم اندیشی و...5- نقش فعالیتهای فرهنگی عقیدتی در تربیت عبادی و دینی 6- نقش معلمین در نشاط وتقویت محرک های مثبت در زمینه های اعتقادی 7- نقش هدفمندی فعالیتهای فرهنگی–اسلامی در گرایش دانش آموزان به مطالعه در زمینه نماز8- جذابیت بخشیدن به فعالیتهای فرهنگی –اسلامی9- نقش استفاده از ابزارهای فرهنگی و هنری : ( هنر، ادبیات، موسیقی و آوازهای محلی )10- نقش اردوها و بازدید از اماکن مذهبی و زیازتی(سفر به مشهد مقدس،مسجد مقدس جمکران،....)11- سایر موارد ....صورت گرفت.

همچنین در نتایجی که از نظر سنجی های دانش آموزان فوق در رابطه با میزان رغبت و گرایش آنان به فعالیتهای مذهبی –ترویجی مسجد صورت گرفت نتایج ذیل حاصل شد .

1. تعداد 06/83% از مشاهده شوندگان شرکت در فعالیتهای اردویی،شرکت در نماز جمعه،نماز وحدت در اردو وزیارت مسجد مقدس جمکران   به همراه معلمین خود  را بعنوان اولین اولویت انتخاب کردند .
2. میزان رغبت برای شرکت در مسابقات فرهنگی و هنری در مسجد باموضوع نماز 31/68% در اولویت دوم قرار داشت که به ترتیب شامل :
   1. فعالیتهای گروهی شامل سرود  و نمایش (تئاتر آموزشگاهی با موضوع نماز )57%
   2. نشریه دیواری با موضوع نماز 2/13%
   3. مسابقات فرهنگی ومذهبی با موضوع نماز   6/12%
   4. هنرهای دستی و تجسمی با موضوع نماز 2/18%

قرار داشت که دانش آموزان در رابطه با عوامل ایجاد رغبت برای شرکت در فعالیتهای تربیتی و عوامل ذیل  اشاره نمودند .

1. 74%  جذابیت شخصیت امام جماعت ومربی شامل : داشتن اطلاعات به روز – برقراری ارتباط مطلوب با دانش آموزان شرکت در مراسم عبادی اعیاد ایام ولادت ائمه(علیه السلام) مراسم شهادت وسوگواری  به همراه معلمین وبا حضور امام جماعت .....
2. 63%استفاده از ابزارهای هنری،مسابقات و...توسط امام جماعت
3. 49% نقش خانواده و والدین در زمینه گرایش به فعالیتهای دینی و اسلامی و حضور در مراسم نماز جماعت مساجد وتقویت مبانی اعتقادی نسبت به و  امامت وولایت
4. 38% ایجاد جذابیت  در فعالیتهای گرایش عملی نوجوانان به ولایت وامامت  و ارائه روشهای نو وخلاق توسط امام جماعت مساجد
5. 23% شرکت در همایشها و جلسات پرشس و پاسخ با حضور اساتید متخصص ،پیرامون مسائل سیاسی،مذهبی،اعتقادی
6. 12% مطالعه  و معرفی کتب آموزنده در رابطه با انس والفت با امام زمان (عج)
7. 4%به سایر موارد پرداخته اند

با توجه به یافته های تحقیق به بررسی هر یک از متغیر ها در طول تحقیق در این مقاله می پردازیم:

نقش تربیتی ائمه جماعت مساجد و مدارس درتحکیم اعتقادات  جوانان و تقویت نشاط و امید به آینده روشن بشری در پرتو ولایت [18]

1. اهمیت آموزش و پرورش ونقش روحانیون در محتوای اسلامی بخشیدن به مفاهیم آموزشی.2 تقویت نهادهاوهدایت آنها به سمت شناخت اسلام وجهت دادن آنها به سمت آشنا نمودن نسل جوان با رهنمودهای اسلام انقلاب واخلاق علوی. 3. تفسیر مسائل آموزش و پرورش در فضای اسلامی وولایی4. فروتنی ودوری از تملق‌گویی5. خودسازی 6. پرهیز از هواهای نفسانی7.ترسیم آینده‌ی بشرو شناساندن اسلام وموعود جهانی به نسل جوان .8. نکوهش اختلافات طبقاتی9. هدفمند بودن کارها و برنامه‌ها در مسیر اسلام وسیره عملی ائمه معصوم(علیه السلام) و رسیدن به هدف والای بشر10. انتقاد منطقی و اصلاح کجروی هادر تطابق مسائل با دستورات اسلام وسیره عملی ائمه اطهار(علیه السلام)11. عدالت اجتماعی در اسلام وسیره عملی معصمومین(علیه السلام)12.خود شناسی  و خود آگاهی در مسیر هدایت انبیاء واولیای الهی (تربیت 1384 ،ص14)

نقش  الگویی ائمه جماعت مدارس در تبیین ارزش ها و ایجاد نشاط معنوی درنسل جوان[19]

1. روح پرورش:پر کردن محتوای آموزشی از تزکیه2. ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی وفرهنگ سازنده تربیتی همراه با برنامه ریزی.3. اصالت آموزش و پرورش:آموزش دانش آموزان درمحیط فرهنگ اسلامی و در نماز جماعت4.. احساس وظیفه در تعلیم و تربیت: تقویت حس مسئولیت و وظیفه در ساختن جامعه اسلامی و خود کفا و تربیت نیرو های متخصص اسلامی و متعهد5. مسئولیت مربیان و معلمان در رشد شخصیت علمی و دینی دانش آموزان6. اخلاص در کار تعلیم و تربیت7-. توجه به اصل خودکفایی در امر تعلیم و تربیت وپرورش نسل متخصص و ماهر و معتقد.

8. ژرف‌نگری آیات قرآن واستفاده ازپیام های آیات الهی در امرتعلیم وتربیت..9. حقیقت تربیت:«کونوا دعاه للناس بغیر السنتکم» (اصول کافی ج 2 ص 64، حدیث 14).10. اهمیت یادگیری ونقش آن در پیشرفت جامعه اسلامی همراه با توجه و حضور در نماز جماعت11.تاثیر کار،امام جماعت، مربی و معلم باعمل به گفته‌ها12. کارکرد آموزش و پرورش و نقش معلمین و امام جماعت در تربیت دانش آموزان طی 12سال.13. تواضع در تعلیم و تربیت اسلامی14. به کار گیری دانش‌آموزان بعد از تحصیل15.ایجاد شوق و تلاش برای دانستن(تربیت،1384،ص26)

نقش امام جماعت در هدایت مدرسه در مسیر تحقق اهداف متعالی اسلام و انقلاب اسلامی :توجه به تربیت صحیح مبلغین  و آمادگی برای تربیت  نوجوانان :درعالم دین تربیت از شخص معلم در مقام مربی شروع می‌شود.. کسانی می‌توانند در کار تعلیم و تربیت نقش سازنده داشته باشند که خودشان پیشاپیش مراحل تربیت حقیقی را گذرانده باشند.بنابراین کسی که می‌خواهد در تعلیم و تربیت وارد شود و نقش یک مربی واقعی را ایفا نماید، لازمه‌اش این است که خود فردی تربیت یافته و وارسته بوده باشد، و الا نمی‌توان انتظار داشت که کسی یک سلسله معلومات و مباحثی را یاد بگیرد و تنها با انتقال آن معلومات به دیگران بتواند نقش یک مربی واقعی بویژه در حیطه امام شناسی را برعهده بگیرد! ضرورت دسترسی به مربی وامام جماعت و تهذیب نفس.[20] رشد شخصیت امام جماعت،مربی ومعلم-انگیزه و علاقه‌مند نمودن معلمین به تربیت وهدایت گری توجه به عیب‌هاوکاستی های خود و تلاش برای رفع آن از دیگر ویژگی های لازم برای مبلغین و روحانیون است.

توجه به نقش مدیریت موفق و قوی در جذب و هوایت جوانان و برنامه ریزی های فرهنگی مساجد:

 معیار های مدیر موفق رادر پرتو کلام حضرت علی(علیه السلام)چنین بیان نمود:

 الف) معیارهاى مثبت
1. قدرت تفکر و نفوذ اجتماعى؛ وَ أَنتَ وَاجِدٌ مِنْهُمْ خَیْرَ الخَلَفِ مِمَّن لَه مِثلُ آرائِهِم وَ نَفَاذِهمْ، وَ لَیْسَ عَلَیْهِ مَثَلُ آصَارِهِم وَ أَوزارِهِمْ» «در حالیکه تو بهترین جانشین را از میان مردم به جاى آنها (طاغوتیان) خواهى یافت؛ از کسانى که از نظر فکر و نفوذ اجتماعى کمتر از آنها نیستند و بار گناهان آنها را بر دوش ندارند.( فراز 15)
سپس امام(علیه السلام) ویژگیهاى این افراد را بیان مى‏کند: الف) کم هزینه‏ترند: «اُولئکَ أَخفُّ عَلَیکَ مَؤُونةً» ب) بهتر همکارى مى‏کنند: «و أَحسَنُ لکَ مَعُونةً» ج) محبت بیشتر دارند: «و أَحْنى عَلَیْکَ عَطْفا» د) انس و الفتشان با بیگانگان کمتر است: «وَ أقلُّ لغَیرِکَ إلْفا»
آنگاه حضرت چنین توصیه مى‏فرماید: فَاتَّخِذْ اُولئِکَ خاصّةً لِخَلَوَاتِکَ و حَفَلاتِکَ. بنابراین آنان را از خواص و دوستان خود و رازداران خویش قرار ده. (فراز 17)
2. صراحت بیشتر در اظهار حق؛ ثمَّ لْیَکُنْ آثَرُهُمْ عِندَکَ أَقْوَلَهُم بِمُرِّ الحقِّ لَکَ. سپس (از میان آنان) افرادى را که در گفتن حق از همه صریحترند مقدم دار.
3. کمتر کمک کردن به زمامدار در آنچه خدا دوست ندارد؛ و أَقَلَّهُمْ مُساعَدَةً فِیمَا یَکوُنُ مِنکَ مِمّا کَرِهَ اللّهُ لاَوْلِیَائِهِ.
و افرادى که در مساعدت و همراهى نسبت به آنچه خداوند براى اولیایش دوست نمى‏دارد، به تو کمتر کمک مى‏کنند. (فراز 18)
4ـ ورع وصدق و راستى؛وَ الْصَق بِأَهلِ الْوَرَع وَ الصِّدقِ. اهل ورع و صدق وراستى بپیوند.(فراز 19)
5. نیکوکارى؛ فَوَلِّ عَلَى أُمورِکَ خَیْرَهم. پس کارهایت را به نیکوکارترین آنها بسپار. (فراز 52)
6. جامعیت در صفات پسندیده اخلاقى؛ وَاخْصُصْ رَسائِلَکَ الَّتى تُدْخِلُ فیها مَکائِدَکَ وَ أسرارَکَ بأَجْمَعِهِمْ لِوُجُوهِ صالِحِ الأَخلاقِ.
و نامه‏ هاى سرى و نقشه‏ها و طرحهاى مخفى خود را در اختیار کسى بگذار که در همه خوهاى پسندیده از دیگران جامعتر باشد. (فراز 52)
7. خوش سابقه‏تر بودن نزد مردم؛ فَاعْمِدْ لأَحْسَنِهِم کانَ فى العامَّةِ أَثَرا. پس بر کسانى اعتماد کن که در میان مردم خوش سابقه‏ترند. (فراز 53)
8. شهرت به امانتدارى؛ وَ أَعْرَفِهِم بِالأمانَةِ وجْها. و به امانتدارى در میان مردم معروفترند. (فراز 53)
ب) معیارهاى منفى
1. سابقه مسئولیت در دستگاه طاغوت (یارى گناهکاران و دوستى با ستمگران)؛
«إنَّ شَرَّ وُزَرَائِکَ مَن کانَ لِلْأَشرار قَبْلَکَ وزیرا... فَإنَّهُمْ أَعْوانُ الأَثَمةِ وَ إخوانُ الظَّلمةِ». «بدترین وزیر و معاون براى تو کسى است که وزیر و معاون زمامدارانِ بد و اشرار پیش از تو بوده‏اند... آنان همکار گناهکاران و برادر ستمکارانند». (فراز 17)
2. گناه و معصیت؛ «وَ مَنْ شَرِکَهُم فِى الآثامِ فلا یَکوُنَنَّ لَکَ بِطانَةً». «کسانى که در انجام کارهاى حرام با گناهکاران و اشرار شریک و یار بوده‏اند نباید محرم اسرار تو باشند». (فراز 17)
3. سرکشى و عدم ظرفیت روحى؛ «مِمَّنْ لَاتُبْطِرُهُ الکَراَمَةُ فَیَجْتَرِئَ بِهَا عَلَیْکَ فى خِلاَفٍ لَکَ بِحَضْرَةِ مَلَإٍ». «(برگزین) از میان کسانى که موقعیت و مقام، آنان را مست و مغرور نسازد تا در حضور بزرگان و سران، نسبت به تو مخالفت و گستاخى کنند». (فراز 52) 4. کوتاهى در امور ذیل به سبب غفلت و فراموشى؛
و لاتَقْصُرُ بِهِ الغَفْلَةُ. و در اثر غفلت، کوتاهى ننماید در:
الف) رساندن نامه ‏هاى کارگزاران زمامدار به او «عَنْ ایرادِ مُکاتباتِ عُمَّالِکَ عَلَیْکَ (فراز 52) ب) دادن پاسخ شایسته از طرف زمامدار به نامه‏ هاى کارگزاران وى «وَ إصْدارِ جَوابَاتِها عَلَى الصَّوابِ عَنْکَ». (فراز 52)
5. سست بستن قراردادها؛ وَلَایُضعِفُ عقدا اعْتَقَدَهُ لکَ. باید قراردادهایى که براى تو تنظیم مى‏کند سست و آسیب‏پذیر نباشد. (فراز 52)
6. ناتوانى در حل و فصل قراردادهاى مسأله‏دار؛ وَلَایَعْجِزُ عن إِطْلَاقِ مَا عُقِدَ عَلَیْک. و از یافتن راه حل براى قراردادى که به زیان تواست، عاجز نباشد. (فراز 52)
7. جهل نسبت به جایگاه و مرتبه خویش و دیگران؛ وَ لایَجْهَلُ مَبْلَغَ قَدْرِ نَفْسِهِ فى الأُمُور. و نسبت به ارزش و منزلت خویش در کارها ناآگاه و بى‏اطلاع نباشد.
فَإنّ الجاهِلَ بِقَدْرِ نفسهِ یکون بقدرِ غَیْرِهِ أَجْهَلَ. که شخص ناآگاه از منزلت خویش، از ارزش و جایگاه دیگران ناآگاهتر خواهد بود. (فراز 52)
8. ظاهرسازى و تظاهر به خوش خدمتى؛ ثمَّ لایَکُنِ اخْتِیَا.ض

«توجه به نقش های فرهنگی مساجد:»

1-توجه به کارکرد های مساجد :

1-1 پشتوانه سازی،هدف داری و جهت داری ،پاک سازی انسان،

به عبارت دیگرمسجد مکان عبادت و نماز معراج و کمال مومن است که البته لازمه اس 2 امر مهم است :1- ترک خود بینی و خود خواهی که آن حقیقت و باطن تقوی است.2- خدا خواهی و حق طلبی که آن حقیقت معراج و قرب است » [21]در روایت داریم که « الصلوة قربان کل تقی » [22]« نماز وسیله ی تقرب هر پرهیزکار است »

کارکرد های فرهنگی مساجد: سازندگی انسان مسجد محل به خود آمدن ،راهیابی به معنویت و رسیدن به فلاح و پیروزی است

2-1 بیمه سازی:محل دوری از هوای نفس، محل جنگ با شیطان،مکان محافظت اعمال مکانی برای وحدت و اتحاد

، تساوی و مساوات، همدردی، خیر خواهی و برادری  و پرهیز آموزی هاست

ب –مساجد مکانی برای  نظارت همگانی اصلاح جامعه و بزرگداشت پایگاه  اجتماعی است

<<توجه دادن روحانیون  به رسالت فرهنگی و تربیتی کانون مساجد>>

2-نقش روحانیون در فعالیت های فرهنگی و تربیت دینی دانش آموزان در ایجاد موانست با مساجد

1-2بهترین رسالت تعلیم و تربیت آن است که نوجوانان را اهل فکر بار بیاورد و البته این مستلزم یک محیط علم گرا و خرد ورز است، اگر روحانیون که در امر ترویج مبانی اعتقادی به ولایت وامامت در جامعه اسلامی کار آزموده باشد و تبحر خود را در به دوش کشیدن این تکلیف سنگین کاملا به کار ببندد فعالیت های فرهنگی و تربیتی مساجد حرف های زیادی برای گفتن خواهد داشت (طاهری،1386،54).[23]   

2-2دنیای نو نیاز به تربیت نو دارد یعنی در فعالیت های فرهنگی،دینی ومذهبی،آموزش نماز اهل بیت وسیره علوی مساجد حتی یک جلسه در ماه با کامپیوتر سراغ آموزنده ها بروند زمینه پویایی آنها را بهتر فراهم نموده اند و رغبت ها بیش تر خواهد شد .[24]

3-2آموزش وتربیت توسعه زاست و توسعه همراه دستیابی به ایجاد نگرش صحیح در مسلمانان بویژه جوانان نسبت به مبانی ارزشی ودینی وشناخت سیره علوی ،حضور در مراسم نماز جماعت همراه با نوجوانان و جوانان به عنوان الگوی عملی توسط روحانیون ،مبلغین و والدین امکان پذیر است.

 4-2اگر قرار باشد روند یاد دهی و یادگیری را سامان بدهیم کانون های فرهنگی مساجد باید ،اهمیت وضرورت توجه به گرایش نوجوانان و جوانان به نماز جماعت داشته باشد تا بتوانددر این راه تلاش نماید پاسداشت نماز جماعت و تقویت ان در مسجد باشد که با ممارست امام جماعت و ارتباط او با روحانیون و معتمدین محلی تحقق می یابد.

3-نقش روحانیون در انتقال دانش و فرهنگ اسلامی پیوند نوجوانان با مساجد  در برنامه های دینی و تبلیغی:

3-1 توجه به نقش تربیتی  سخنرانی و مباحثه و اختصاص قسمتی از ساعت به مفاهیم دینی و مذهبی و ضرورت حضور در مساجد.[25]

2-3 ارائه راهکارهای نوین و عملی در درس کلاس  های حوز.ی در جهت تحقق اهداف ارزشی نظام اسلامی:

3-3توجه به نقشمبلغین و روحانیون در شناسایی ارزش ها و هنجارهای جامعه اسلامی و نقش معلمین در مدارس به انتقال آن به نسل آینده در فرصت های بدست آمده در کلاس درس.

4-3داشتن هدف و مسیر در کلاس های تبلیغی و دینی  با توجه به اهداف ارزشی نظام جمهوری اسلامی با توجه به چشم انداز بیست ساله نظام

5-3توجه به آموزش نماز و ضرورت های آن :

که آموزش نماز در جهت های ذیل ضروری به نظر می رسد:فهم جهان بینی و نماز،نماز و رشد انسان

توجه به  آثار سیاسی نماز:  پناهنده شدن به نماز، تابعیت در نماز ،تشکیلات و نماز، کسب قدرت و نماز  [26]، اعلام برائت ، قیام کردن  توجه به آثار معنوی نماز: ذکر الله و نماز[27] ،تسبیح و نفی معبود ها ،مکان مقدس[28]حساب رسی ها ،نماز و بلند مرتبه گیها [29]

شروع فعالیت های دینی از حسینیه ها و مراکز فرهنگی مساجد:یکی از مهمترین سرمایه های یک کشوردانش آموزان هستند ویکی از برکات انقلاب اسلامی توجه خاص به تربیت نیروهای مومن و معتقد نوجوان و جوان می باشد امروزه کودکان در سالهای اول ورود به مدرسه با نماز و نماز جماعت آشنا شده و صحیح خوانی و حضور در نماز جماعت مدرسه را می آموزند و این آموزش نه تنها در طی 12 سال حضور در مدرسه بلکه در طی سنوات تحصیل در دانشگاه و حتی در دل کلیه ادارات،مراکز اصلی صنعتی،تولیدی و...نیز ادامه می یابد واین تنها با تلاش های روحانیت وتوجه نهاد مقام معظم رهبری به منظور آموزش وانس آحاد مردم به نماز  و انس با مساجد در درون خانواده ها محقق شده است

مهم ترین اهداف و روش ها در این خصوص:ارزش دانش تخصصی و حرفه ای درانتقال فرهنگ واندیشه اسلامی، توجه به ارزیابی از کار معلمین ونقش آنان در برنامه های فرهنگی و دینی و حضور  و تقویت نقش مسجد  در این زمینه یکی از اهداف ترویج فرهنگ اسلامی  « معنویت بخشیدن به برنامه های فرهنگی است »

با نشاط کردن برنامه های فرهنگی در مساجد:

با توجه به امر نماز جماعت مسجد می توانیم دنیای معنوی و روحانی را وارد دنیای زندگی  نموده به نحوی که نوجوانان بتوانند در زندگی روزمره از آن بهره بجویند و تغذیه نمایند.  باحضور نوجوانان در مسجد و  نماز می توانیم در عصری که فرا مدرن است عقل دانش مدار را با روح آرام بخش تلفیق نموده و آن را تلطیف نماییم .با حضور جوانان در مسجد می توانیم تغییر بنیادی در آموزش و پرورش ایجاد نماییم قبله این تغییرات و تحولات نزدیک کردن قلوب پاک دانش آموزان به خدا در خانه خدا(مسجد)و انس و الفت آنان با امام زمان می باشد. می توان شادی گم شده در لابه لای ترافیک سنگین کتب درسی و زجر آور امتحانات رابا تقویت برنامه های عبادی و مذهبی در قالب جدید،جذاب و جوان پسند به نوجوانان در مسجد بازگردانیم و آرامش درونی و قلبی در آنها به وجود آوریم که به مدد آن نرخ امید به زندگی را از طریق رفتن به سوی برنامه درسی معنوی و روحانی به دست آورد. می توان تجارب با معنا و با ارزش را به دانش آموزان داد تااز نتایج حلاوت آن درونی شده آن بهره جوییم.

مسلم است که نتایج چنین برنامه فرهنگی روحانیون در مساجد و تکایا مسلمانان  با روح و نشاط  ، دانش آموزان با روح ،مساجد با روح و تغییرات جاودانه با روح همراه با یک جامعه شاد، معتمد و کار آمد خواهد بود .

باتقویت اهمیت حضور در مساجد وایجاد نشاط معنوی ناشی از آن در  مسلمانان ارائه روحیه و سر زندگی به درون کانون های خانواده ها ما می توانیم یک توازن هماهنگ در زندگی درونی و برونی خود به وجود آوریم. با ارزیابی روح ها می توانیم با ( سوال های مهم زندگی ) روبرو گردیم این سوال است که مردم در طی زندگی خود با آن ها مواجه هستند و در آموزش رسمی به ندرت عنوان می گردند از جمله این سوالات می توان به موارد ذیل اشاره کرد :ماهیت ؛ واقعیت و حقیقت چیست ؟ هدف زندگی چیست ؟ من چه کسی هستم ؟ سرشت انسان چیست ؟

«مهم ترین ابزارهای مساجد در ایجاد بالندگی و نشاط  معنوی  در مسلمانان بویژه جوانان »:

1-اهمیت و ضرورت هنر در انتقال باورها و ارزش های دینی وجذب مسلمین به حضور در نماز جماعت مسجد: استفاده ازفعالیت هنری مثل : نقاشی گروهی ،آموزش محتوای دینی با استفاده از موسیقی و سرود با محتوای دینی و فرهنگی توسط مسئولین فرهنگی در جهت دادن به باورها    

2-نقش هنر در کلاس ها و فعالیت های فرهنگی –مذهبی به منظور دلپذیر نمودن محتوای برنامه های نمازوبرنامه های دینی وارزشی.

3-نقش اردوها و بازدیدها در کشف استعداد ها ی نوجوانان و جوانان وترویج فرهنگ اسلامی(شرکت در نماز جمعه همراه با برنامه های فرهنگی مناسب برای نوجوانان،مسجد مقدس جمکران ،همراه با بازدید از وآشنا نمودن جوانان با مراکز مطالعاتی ویزه امام زمان(عج) ،برگزاری نماز جماعت  همراه با برگزاری برنامه های فرهنگی در مسجد محل، حداقل یک بار در ماه

4-بازدید از اماکن اسلامی فرهنگی،بازدید از مسجد جامع شهر و مساجد مهم شهر ویا مساجد مهم اسلامی و آشنا نمودن  مسلمانان بویژه جوانان با فرهنگ غنی اسلامی و معماری اسلامی آشنایی با نخبگان و برجسته گان دینی و علمی .

1. تشویق و هدایت  نوجوانان و جوانان و سایرین به شرکت در مسابقات فرهنگی – هنری مسابقات نرم افزاری ویژه نماز، ،جشنواره های فرهنگی و تربیتی،عضویت در انجمن ها و تشکل های دینی و مذهبی در پایگاه های مساجدهمراه با حضور معتمدین، خانواده ها، مسئولین فرهنگی  در این برنامه هاو...
2. آشنایی  نوجوانان و جوانان با منابع اطلاعاتی وسایت های مفید در زمینه نماز
3. دعوت از نخبگان بزرگان،اندیشمندان شخصیت های دینی و سیاسی در برنامه ها و مناسبت ها جهت ارتقاءسطح آگاهی مردم در مساجد
4. تجلیل از نخبگان ،جوانان ،نوجوانان ،وبرگزاری مراسم تجلیل از موفقیت های جوانان در مساجد به منظور جذب مردم در مساجد.
5. ایجاد جاذبه ها در جذب و حصور موثر نوجوانان و جوانان در مساجد با انجام طرح های متنوع
6. تقویت توانایی های مسلمانان و تقویت ویژکی های مثبت  آنان
7. شناخت ویژگی ها و استعداد های وسلمانان و تقویت آن در شکوفایی و استفاده از آن در ایجاد روحیه امید
8. جلوگیری از انزواطلبی و گوشه گیری و ایجاد همدلی و تعاون در مسلمانان
9. رغبت سنجی و ایجاد تیم های فرهنگی و اتاق فکر همراه با جذب و هدایت استعداد ها و تقویت اعتماد به نفس در مسلمانان
10. رده بندی سنی ،تخصصی و حرفه ای  افراد همراه با تشکیل گروه هایی با توان مختلف در ایجاد و تقویت مهارت های افراد ضعیف تر و علاقمند نمودن تمامی افراد با بکارگیری کلیه افراد گروه با توان متفاوت
11. آموزش شناخت نقاط منفی و حذف آن بصورت تدریجی و شناخت توانایی و استعدادها و هدایت و جذب و شکوفایی آن ها
12. سامان دهی به اوقات فراغت افراد با شرایط گوناگون همراه با ایجاد تفریحات و کلاس های آموزشی و فرهنگی متنوع همراه با ساماندهی آن
13. ارائه اطلاعات مفید وضروری در رابطه با نقش نماز در هویت یابی فردی و اجتماعی شامل  :

«اجرای طرح های  متنوع مربوط به پیوند جوانان بامسجد»:

انتقال ارزشها و فرهنگ اسلامی توسط معلمین  با استفاده از مکمل ها و فوق برنامه ها با استفاده از گنجینه احادیث وسیره عملی ائمه معصوم(علیه السلام):

1-استفاده از فوق برنامه ها با محتوای غنی فرهنگی واسلامی  در قالب فعالیت های فرهنگی هنری درمسجدعلاوه بر ایجاد نشاط در مسلمانان می تواند مارا در تحقق اهداف فرهنگی و عقیدتی واسلامی یاری بخشد(حاجی آقالو:1382، 44) که در ذیل به چند نمونه از آن به همراه آثار تربیتی هر یک از این فعالیت ها اشاره می شود:

1-اجرای فعالیت های مکمل (مثل:تهیه روزنامه دیواری ،آلبوم عکس،رسم نقشه،تهیه کلکسیون،بازدید از مراکزعلمی،فرهنگی،تاریخی،...)تصویرسازی،نقاشی،خوشنویسی،موسیقی،نمایشنامه نویسی طراحی،حجم سازی،هنرهای دستی، ،اجرای طنز،اوریگامی،عکاسی،نمایش عروسکی، ،گزارش نویسی، ،فیلم،نمایش وتواشیح،انجام مصاحبه ...(حاجی آقالو:1382،44)

2-صندوق سبز(روبه آسمان):بخش اعظم فعالیت های اطلاع رسانی  مساجد را به دلیل عدم وجود راهنما و مشاور در خانواده در مسجد توسط روحانیون و مربیان و مشاورین فرهیخته به منظور به منظور تامین نیازهای عبادی، روانی ودینی مسلمانان ورفع مشکلات آنان انجام می دهد.

3-شورای فرهنگی :کسب آمادگی وآگاهی های لازم برای همزیستی،هم اندیشی،پذیرش تنوع دیدگاه ها و تحمیل عقاید مختلف دیگران و مشارکت در امور از جمله اهداف این شوراها به شمار می رودکه مساجد در جهت دهی نقش اعتقادی و گرایش مسلمانان بهبرنامه های عقیدتی و عبادی با تشکیل کمیته نماز در این شورا به عنوان نمایندگان  مسلمانان نفش مهمی دارند.(همان،53)

3-طرح ها:از جمله فعالیت های فرهنگی  مساجد و همکاری روحانی ارائه واجرای طرحهای فرهنگی به عنوان قسمتی از فعالیت های فرهنگی مربوط به  کانون فرهنگی مساجد در سنوات پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که عبارتند از:

1-4 طرح کرامت:زمینه پویایی و کرامت شخصیت انسان و شرایط استخراج این گوهر وجود در حد امکان ایجاد شده ،نوجوان ضمن چگونگی حفاظت از سلامت نفس خویش با حفظ حیا ووقار بوسیله عقل وتدبیر زمینه سعادت نفس خود وهم نوعانش را فراهم می کند و تمام این صفات را در فضای پر از نشاط می آموزد.(در این زمینه می توان از گنجینه احادیث معتبر و نقش نماز در پالایش افرادو برنامه های فرهنگی حواشی بهره جست.)

2-4 طرح رفع عیب:زدودن عیب ها از متربی بر اساس ایجاد رفتار حسنه و معرفی نمونه های الگویی از ائمه اطهار(علیه السلام) درمقابل آن عیب در مسلمانان جزء برنامه های فرهنگی مساجد است

3-4 طرح بازگشت:بازگشت از بدخلقی به خود نگهداری و کم صبری به تلقین توانایی(اخلاق در سیره علوی)،

4-4 طرح آزادگی:تامین تندرستی وایجاد امنیت محیطی برای مسلمانان،با بیان اهمیت خوراکی ها و تاکید اسلام در مورد تغذیه صحیح

5-4 طرح امنیت:ایجاد اعتماد به نفس در جهت تقویت فعالیت های ترویجی در زمینه شناخت تشیع وتقویت فرهنگ انتظار

6-4 طرح تفکر وانبساط خاطر:اعضای ستاد نماز نسبت به اعمال نیک  مسلمان اقدام می کند.وزمینه موانست  مسلمان با فرهنگ شیعه وامام شناسی

7-4طرح مروت وبزرگواری:شامل بخشش گناه نزدیکان ،احساس پنهان کردن،فروتنی نسبت به دیگران با تاسی از ائمه اطهار(علیه السلام) است.

8-4طرح فراغت و معاشرت:آشنا سازی مسلمان  به نحوه صحیح برخورد های اجتماعی با الگو گیری از زندگی امامان معصوم (علیه السلام)

9-4 طرح محبوبیت:شامل دیدن خوبی های هر فرد قبل از دیدن بدیهای او و ارائه رهنمودهایی برگرفته از احادیث ائمه هدی(علیه السلام) جهت اصلاح فرد

10-4 طرح آشتی ها و اهل حق بودن :شامل آشنا سازی با الگوها ی مناسب دینی(ائمه هدی)، تربیتی ،وبی توجه به آنچه دیگران دارند

11-4طرح هدایت و استفاده بهینه از امکانات:نگهداری مطلوب از وسایل شخصی و مدرسه وکلاس بااستفاده از احادیث و روایات

12-4 طرح جانشین سازی:ساختن وسایل در هنگام نبودن وسایل وامکانات توجه به اصل صرفه جویی و استفاده بهینه از امکانات جامعه اسلامی با توجه به احادیث و سیره عملی ائمه هدی(علیه السلام)

13-4 طرح بهشتی سازی:آشنایی با نماز وآداب اسلامی وسیره عملی معصومین(علیه السلام)

14-4 طرح حق گویی وحق جویی:بر اساس صلاح و با امید سخن گفتن ،خاموشی در هنگام لزوم کظم غیظ با تاسی از ائمه همام

15-4طرح همانند سازی :تشویق کار خوب بچه ها در کلاس با الگوگیری از سیره علوی

16-4طرح دقت و توجه :توانایی بحث وبررسی،ترغیب بچه ها به عیادت از بیماران و ستمدیدگان "علی(علیه السلام) منشی"

17-4 طرح کمال خیر:تربیت چشم ها ،گوش ها و خاطره ها (معاونت پرورشی1374،13)

18-4 طرح بهداشت یاران مساجد:اهتمام به منظور تامین حفظ و ارتقاءسطح بهداشت مدارس از طریق جلب مشارکت فعال مسلمانان:توجه به پاکیزگی از منظر ائمه بویژه زیباسازی و پاکی و خوشبویی نماز خانه

19-4 طرح ایجاد رغبت و عادت به مطالعه کتابخوانی کتب ویژه اهل بیت(علیه السلام): ،خلاصه نویسی،داستان نویسی،شعر،تحقیق،تهیه مقاله،برپایی نمایشگاه کتاب سیره اهل بیت (علیه السلام)در مدرسه ،عضوگیری وثبت نام وصدور کارت،ایجاد کتابخانه کلاسی به منظور غنی سازی اوقات فراغت،افزایش اطلاعات و آگاهی ها ،شرکت در بحث ها و گفتگو هاو انجام تکالیف و تحقیقات درسی

20-4 طرح پویندگان:این طرح در راه جذب و تشکل نوجوانان در چهارچوب موازین تعلیم وتربیت اسلامی فعالیت نموده و در راه مسئولیت پذیری و ارائه خدمات برنامه ریزی برای پرورش استعدادهای  نوجوانان،تقویت فرهنگ نماز، انس با ولایت ،آشنایی با زندگی امامان معصوم(علیه السلام) ،تبیین اندیشه های امام برای نسل نو،تقویت روح تعاون،کمک به همنوع،اعتقادسالم و امر به معروف ونهی از منکر،پایبندی به حق و عدالت،احترام به والدین و معلمان،صرفه جویی،تقوا،پرهیزگاری،قانون پذیری،انضباط فردی و اجتماعی،...خدمت می کند واز مهمترین تشکیلاتی است که با فعالیت های اجرایی در زمینه های کارهای علمی و فرهنگی و مهارتی و...برای نظام تشویق و انگیزه آفرینی دارای لباس،آرم،کارت عضویت و...می باشند

21-4 طرح پیوند اولیا بامساجد:آشنایی و پیوند نوجوانان و جوانان با مساجد و فریضه عظیم نماز جماعت،ارتباط معنوی بین نوجوانان اماکن مذهبی همراه با شرکت در اعیاد مذهبی گرامیداشت ایام ولادت وشهادت ائمه(علیه السلام) به همراه والدین وواگذاری مسئولیت ها در حد امکان به جوانان  و انس باروحانیت،تقویت ابعاد معنوی به منظور مقابله با مفاسد اجتماعی

22-4طرح شناخت خوبان :تشویق آنان در جهت الگوگیری سایرین  و الگوپذیری آنان از پیشوایان علوی وتشویق آنان در اعیاد و مناسبت های مذهبی

23-4 طرح مجمع بحث انتقاد جوان:مجمعی است که با شرکت روحانیون آگاه،مسئولان ،اساتیددر حضور دانش آموزان به ایراد سخنرانی و تبادل نظرهمراه با استفاده از نقش الگویی ائمه اطهار(علیه السلام)

24-4 طرح یاوران معروف:نوجوانان علاقه مند در امور فرهنگی (تقویت و پاسداری ارزش های الهی، ایجاد زمینه مناسب مقابله با تهاجم فرهنگی....)که با حضور فعال و داوطلبانه بر اساس این طرح درمسجد و محل فعالیت می کنند

25-4 طرح تربیت سیاسی:در این طرح دانش آموزان در برگزاری سمینارمسائل سیاسی،انتشار روزنامه جزوات و بروشورسیاسی و مشارکت در ستادهای نماز جمعه و...فعالیت می کند

26-4 طرح تشکیل گروه های پیاده روی و کوه پیمایی:برگزاری اردو های سیاحتی و زیارتی  (همان،92).به منظور قرار گرفتن فعالیت های تفریحی سلامتی در کنار فعالیت های تبلیغی

27-4 طرح سعادت:علاقه مند شدن به قرآن ،اهل بیت(علیه السلام)و مساجد،آشنایی کودکان به آیین دوست یابی ،حق همسایه ولطف آن را دانستن و...سیره عملی ائمه هدی

28-4 طرح اسوه :به منظور جذب نوجوانان که در چهارچوب موازین اسلامی و داوطلبانه فعالیت می کند تشکیل گروه های علمی،گروه های فرهنگی(گرامیداشت مناسبت ها :اعیاد وسوگواری ها،جشن های مذهبی و ملی،دعا،پخش قرآن و مراسم وبرنامه های پیش بینی شده در طول سال)

5-طرح تلاش آفرینان با استفاده از آموخته های خود ابزار ووسایل الکترونیکی ،کمک آموزشی با محتوای دینی و فرهنگی....می سازند.

6-جشن تکلیف:از آنجا که امام سجاد (علیه السلام)می فرماید:فرزندم محمد،روز بلوغ خود را بخاطر بسپار و آن را برای همیشه گرامی بدار و هر سال در چنین روزی برای خدا صدقه بده اطعام کن و شکر خدای را بجا آور که به تو توفیق بزرگ تشرف اخلاقی و معنوی در گرو ارزش گزاری و عظمت آفرینی برای این روز است گرامی می دارند ونقش داشتن مرجعیت و توجه به امامت در این جشن از اهمیت ویژهای برخوردار است(شرفی1379، 157)

راه های تقویت اعتماد به نفس در جوانان با استفاده از برنامه های فرهنگی مساجد:

توجه به نقش مساجد در ایجاد فضای امید و تقویت حس خود باوری با استفاده از روش های فرهنگی در جذب جوانان بر کسی پوشیده نیست  در ادامه به مهمترین نقش های مساجد در تقویت حس امید و خود باوری در جوانان با حضور در مساجد می پردازیم.

«نقش فعالیت های فرهنگی مساجد درآگاهی نوجوانان و جوانان از دیدگاه‌های دینی و هویتی»

1-آشنایی جوانان با اصول اعتقادی و اسلامی(توحید،عدل،نبوت،امامت، معاد) 2- توجه به هویت دینی،شیعی و نقش آن در تقویت اعتماد به نفس ملی 3- استفاده از اصول اعتقادی و آموزه‌های دین مبین اسلام (شفیع آبادی1381،28)[30]4- معرفی الگوهای شخصیتی معتبر دینی و ملی به جوانان 5- تقویت بنیان‌های دینی وشیعی و نقش آن در مبارزه با غرب گرایی 6- تقویت ارتباط جوانان با مساجدوپایگاه‌های دینی و اسلامی 7- وارد نمودن جوانان در عرصه فرهنگ و دین (سرمد1387،37)[31]8- تقویت دین باوری و اسلام مداری در جوانان 9- تقویت راه‌های جذب و جلب جوانان به پایگاه‌های دینی و مذهبی10- استفاده از متخصصین دینی و مذهبی و مبلغین مجرب در جذب جوانان 11- گسترده نمودن پایگاه‌های اطلاع رسانی دینی و مذهبی و امام شناسی - استفاده از راههای نو و جوان پسند و همگام با عرصه علمی جدید برای جذب جوانان -13 گسترش ارزش‌ها و باورها به بطن جامعه

ایجاد خود پنداره‌های مثبت ملی و و ارتقاء الگوی اعتماد به نفس ملی با برنامه های فرهنگی نماز

1- از بین بردن تعارض میان هویت دینی،شیعی و ملی واقعی و هویت آرمانی و ایجاد واقع نگری و تعادل 2- از بین بردن شکاف بین خود پنداره های دینی و ملی واقعی و خود پنداره آرمانی 3- آگاهی دادن مسئولین در کشف و پرورش استعدادهای واقعی خود و وسعت دادن به افق روشن آینده با قیام مهدی موعود(عج) به جای قراردادن معیارهای کمال طلبانه و آرمانی و دست نیافتنی غرب گرایانه

راههای تقویت مثبت اندیشی ملی :

«مثبت اندیشی ملی چیزی فراتر از اعتقاد کورکورانه است و تاثیر بسیار زیادی در کسب موفقیت‌های ملی دارد. مهمترین آثار آن عبارتند از:

1- مبارزه با افکار منفی و غرب گرایانه با درک عظمت اسلام وآثار پربرکت انقلاب اسلامی 2 - تمرین مداوم «برنده بودن در عرصه‌های ملی و زندگی» با مثبت اندیشی ملی و هویتی معرفی الگوهای جوان،مومن و متعهد در زمینه های علمی:موفقیت های هسته ای و...درمساجد،و اشنایی جوانان با این چهره ها از نزدیک3 -با اصل نظارت امام عصر و حمایت بی بدیل امام از امت اسلام در عصر غیبت- دادن ارزش و اعتبار به نسل جدیدو موانست آنان با امام عصر(عج)4- توانایی تعیین اهداف برای جوانان در طول زمان5-برگزاری جشنواره های چهره های موفق نوجوان و جوان هر محل و تقدیر و معرفی انان در مراسم نماز و تقویت اعتماد به نفس در نوجوانان و جوانان(کریمی1381،32) [32]

نهادینه کردن حضور در نماز جماعت و مساجد با استفاده از ارزش‌های دینی، ملی و بومی در عمل و رفتار و شخصیت جوانان توسط مسئولین تربیتی و آموزشی از دوره کودکی و نوجوانی:

1-فهم صحیح و درک درست جامعه از مفاهیم نماز و عبادت جمعی، ارزش ملی ودینی،انتظار شناسی 2-پیوند مفاهیم ارزشی با زندگی و نیازهای روزمره زندگی جوانان وقرار گرفتن فرهنگ نمازبه عنوان جزئی از زندگی 3- سازگاری گفتار و رفتار و شخصیت در جوانان و نوجوانان با سیره علوی 4- توجه به کرامت و عزت نفس ملی و ارزنده سازی شخصیت نوجوانان و جوانان در جامعه اسلامی5- تکیه بر زیبایی‌ها و بهره‌مندی از ابزار هنر اسلامی6- معرفی الگوهای عینی و رفتاری واسلامی در جامعه برای جوانان،چهره های مومن و موفق ملی،منطقه ای و محلی7- امیدبخشی – مثبت گرایی و اعتماد سازی ملی در نوجوانان و جوانان با روشن نشان دادن افق آینده8 - ایجاد حس همدردی، هم نوایی و همدلی در نوجوانان و جوانان

1-استفاده از مهمترین راههای دستیابی به موفقیت

آموزش راههای کسب موفقیت از طریق مسئولین آموزشی و تربیتی و کانون فرهنگی مساجد

وقتی که یک مسئول خوب در حقیقت در درجه نخست نقش معرفی یک الگورا ایفا می‌نماید. اگرالگوگیری، نهادینه‌سازی و تسلط بر فنون موفقیت از ابتدا در جوانان صورت گیرد می‌تواند در طول دوره زندگی آثار بسیار مفیدی را به دنبال داشته باشد. قرار گرفتن در مسیر راه و طی مسیر کامیابی زمانی امکان پذیر است که جامعه به عنوان یک مسئول بتواند از آغاز با جوانان حرکت را شروع و در طول مسیرهدایت جویی را در مکان معنوی مسجد و با ابزارنمازودر مسیر ولایت وامامت  او را هدایت نماید.

آشنایی با نحوه تبدیل عزت نفس پایین به عزت نفس بالا در جوانان [33]

انتظارات پایین

عزت نفس پایین

عملکرد متوسط

اهداف پایین

تلاش کم

تقویت

چرخه اعتماد به نفس پایین

انتظارات بالا

اعتماد به نفس بالا

حداکثر عملکرد

اهداف مشکل

تمرکز و تلاش مستمر و بیشتر

تقویت

استواری در برابر

محرکی برای

موجب ارتقا

موجب

چرخه اعتماد به نفس

آگاهی دادن نسبت به نیازهای موثر در دینداری نوجوانان توسط اولیا و مربیان با مشارکت مساجد:1- پیشرفت 5- نیاز به الحاق به گروه6-نیاز به خود مختاری7-   2-یاز به تسلط داشتن3-نیاز به ناتوان نوازی 4-نیاز به لذت حسی 8-نیاز به پشتیبانی و حمایت9-نیاز به درک حقایق.

عوامل آموزشی غیر از سیستم آموزش رسمی که درتقیت حس خود باوری نوجوانان  موثرند را می توان بدین صورت مورد توجه قرار داد:1--خانه و خانواده و تمام آنچه پیرامون آن می گذرد در روابط اعضاء خانواده طبق معیارهای اسلامی،سرگرمی ها،جشن ها،مراسم و ...با اقتباس از آموزه های دینی 2-همسایگان و اهل محل و کانون های فرهنگی و دینی ،مساجد ،حسینیه ها و ...3-شهروندان و روابط شهروندی(مراکز خدماتی،فروشگاه ها،موسسات مانند:سازمان شرکت واحد و...)4-همسالان و ارتباطات (در تشکل ها،انجمن ها تیم های ورزشی و...)5-طبیعت و وضعیت آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی(کنار دریا،کویر،کوهستان و ...)6-نهاد و فعالیت های دینی7-کار و پیشه(روابط بین همکاران،میزان کار،وضعیت اجتماعی کار،شأن شغلی و...)8[34]-چگونگی قوانین مدنی،حقوق فرد و جامعه،قوانین و مقررات و مسائل شهروندان9- مهاجرت و جهانگردی و انتقال فرهنگ10-شرایط زندگی شهری(مدنی)،وضعیت اقتصادی،سیاسی،اجتماعی،آداب و رسوم جوامع مختلف11-زیبایی ها و زشتی های محیط اطراف (تقویت روابط حسنه،تکیه کلام ها،زیباسازی شهر،برخوردهای مطلوب)12-عضویت در گروه ها،حزب هاو تشکل ها13-وضعیت امنیت فردی (عاطفی،اجتماعی،اقتصادی،روانی و...)14-سوانح و حوادث طبیعی و غیر طبیعی،بیماری ها،بهداشت محیط،بهداشت فردی15-قوانین و قضا،تشویق و تنبیه هاو چگونگی نگرش اطرافیان و خطاها16-وسایل ارتباط جمعی (رادیو،تلویزیون،روزنامه ها،کتابخانه ها،اینترنت،ماهواره هاو...)

برخی انتظارات جامعه و دانش آموزان ازخانواده،معلمین و کانون های فرهنگی مساجد نهادهای مسئول:1-انتقال فرهنگ2-جامعه پذیری3-تربیت افراد متخصص و متعهد4-تربیت و آموزش اخلاقی و دینی5-وحدت اجتماعی6-وحدت اجتماعی 7- نوآوری و تغییر 8پرورش و رشد شخصیت منطبق با ارزش ها و معیار های اسلامی9.ایجاد بصیرت و بینش سیاسی[35]

نقشهای خانواده در آموزش و تربیت دانش آموزان  با ارتباط با مراکز دینی و مساجد:

شیو های موفّق تربیتی توسط اولیاء در عصراطلاعات و ارتباطات : ( با تأکید بر تربیت دینی )

1-تربیت شایسته و اسلامی2- تثبیت ایمان و تقوای الهی3-ضرورت تحقیق و آزمایش برای گزینش دوست 4-نظارت و یازرسی از عملکرد فرزندان5. تبیین و تشریح معنای حقیقی زندگی6. فرهنگ سازی برای استفاده ی درست از وسایل نوین ارتباطی و اطلاع رسانی7.ارتباط دوستانه و صمیمی میان فرزندان و والدین 8. تشویق و همراهی فرزندان جهت شرکت در جلسات مذهبی و مکان های مذهبی 9. تشویق به خواندن کتب هدایتگر و سازنده:از آن جا که هجمه های عصر جدید 10. الگو برداری از شهدا، خصوصاً شهدای نوجوان و جوان: 11. تبیین و تشریح آثار مخرب ابتذال برای فرزندان12. الگو قرار دادن زندگانی پیامبران و ائمه (علیه السلام) برای فرزندان13. تبیین و تشریح فرهنگ خودی، ملی و اسلامی برای فرزندان14. تبیین و تشریح «فرهنگ عاشورا» از سوی والدین برای فرزندان15. احیا و تقویت روحیه و فرهنگ بسیجی16. احیا و تقویت غیرت دینی در فرزندان17. احیا و تقویت استراتژی انتظار در فرزندان18. بهره گیری  سلاح قدرتمند نماز19. امر به معروف و نهی از منکر (هدایت و ارشاد دایمی) والدین نسبت به فرزندان 20. افزایش آگاهی و بصیرت والدین

«آموزش راه های کسب موفقیت در نوجوانان وجوانان  با برنامه های فرهنگی مساجد:که مهمترین آن  عبارتند از: 1- صادق بودن جوان با خود.2- متکی بودن به نیروی خودی (ملی).3- استفاده از خنده به عنوان ابزاری برای دور کردن غم و غصه (فرهنگ شادی در جوانان) 4- تسلی دادن به دیگران و کاستن نگرانی‌های آنان (ایجاد حس امید) .5- توجه به «عشق» به عنوان پرقدرت‌ترین عامل رفع مشکلات (عشق به ارزش‌ها و میهن).6- عمق بخشیدن به ادراکات .7- لبخند زدن از صمیم قلب.8 توسعه جاذبه‌های شخصیتی و درونی به جای جاذبه‌های ظاهری .9-توجه به داشتن کلامی معقول ومحبت‌آمیزبه جای لحن طعنه آمیز و نیش‌دار نسبت به جوانان.10- گسترش عشق ورزیدن به تمامی انسان‌ها و مخلوقات.11- داشتن وجودی که معبری برای گسترش نیکی‌ها و انتقال آن به دیگران است.12- خدمت کردن به دیگران به عنوان یک امتیاز بزرگ.13- خیرخواهی برای دیگران به جای تحقیر دیگران.14- نداشتن حس مالکیت نسبت به همه چیز.15- تمرکز برافکاربلند ومتعالی برای داشتن روح بزرگ و متعالی.16- داشتن تفکر مثبت به منظوردرخشان ساختن تیرگی‌های زندگی.17- ایجاد شرایط آرامش در خود برای پذیرفتن واقعیات .18- توجه به زیبایی‌های زندگی به جای توجه به فراز و نشیب‌های زندگی.19- سپردن سکوی احساسات به آگاهی وخردمندی20- توجه کردن به هدیه دادن تا توقع هدیه گرفتن.21- تمام مراحل زندگی مانند فصول سال زیبایی‌های خاص خودرا دارد.22- در زندگی قدرشناسی را باید به زبان آورد.23- صبر در مقابل افراد نادان و جفاکار و آگاهی بخشی به آنان.24- کاهش حب و بعض نسبت به دیگران .25- توجه به انجام عمل نه واکنش‌های سطحی نسبت به مسائل .26- توجه به دوستی در عمل و واقعیت نسبت به دیگران نه خوشی‌های گذرا.27- انجام وظایف از صمیم قلب ولو بر وفق مراد نباشد.28- داشتن تعهد و انصاف در کارها.29- داشتن محبت و عطوفت نسبت به دیگران بدون توقع.30- با مهربانی و شکیبایی بر آزرده خاطریها فایق آمدن.31- استفاده از عنصر شکیبایی و پذیرندگی در برابر ناملایمات روزمره

وظیفه نهادهای دینی و مساجد در آموزش و ایجاد بینش نوجوانان در مقابله با تهاجم فرهنگی:تربیت قلب نوجوانان از طریق روش های هدایت و گرایش والدین و نقش تربیت قلب از دیدگاه قرآندر سوره  محمد، آیه 24می فرماید: در قلب خود را به وسیله تفکر و تدبر در قرآن باز نگه دارید.

قلب خود را از آلودگی ها و تعلق های دنیایی مانند دوستی مال و فرزند، پاک سازید (شعرا، آیه 89)
توانایی قلب خود را برای تعقل و درک عمیق حقایق افزایش دهید، (حج، آیه 46).
7- قلب خود را در مقابل درستی ها و خوبی ها نرم و خاضع نگه دارید، (مائده، آیه 13).

«تاثیر فناوری در برنامه درسی با رویکرد دینی در مساجد»تدوین برنامه درسی شامل چند مرحله ای ،ایجاد معرفت قرآنی زمینه های نیازictدر عصر حاضر ،ictچنان تاثیری بر جوامع گذاشته است که زندگی بشری بدون وجود آن بسیار مشکل و حتی در برخی عرصه ها غیر ممکن می باشد و مواردی هم چون ارتباطات قاره ای و کشوری و مبادلات تجاری و بازرگانی ،بدون ابزار و سیستم های مخابرات وictامکان پذیر نمی باشد. با بررسی و شناخت زمینه های ict می توان علاوه بر ایجاد جذابیت و انگیزه های بهره وری گام های مطمئن تری در زمینه توسعه علمی بویژه در رابطه با علوم برداریم.(عطاران،74 ،1386)

مهمترین زمینه های نیاز علوم دینی و اسلامی به فناوری در حوزه علوم اسلامی:1-بهره مندی از گستره ی اطلاعات دینی واسلامی 2- تامین کمی و کیفی اطلاعات پژوهشی در حیطه علوم دینی3-جهانی سازی مخاطبان علوم دینی 4- استفاده مفید از زمان در عرصه پیشرفت[36]5-گسترش مخاطبان همراه با کاهش هزینه هاو افزایش سرعت

« در مساجد گسترش مخاطبین دینی  از طریق شبکهict» بهره گیری از شبکه ictعلاوه بر کشاندن محققان علوم اسلامی به عرصه فناوری ،امکانات و ابزارهای راهگشایی را فراهم کرده که به پیشبرد علم دینی و اسلامی کمک شایانی می نمایدکه عبارتند از:الف)مشروعیت بخشی:در زمینه آموزه ها و یافته های دینی و اسلامی برای مخاظبان در سطح جهانی ب)سرمایه گذاری:بااستفاده از منابع مستقل حوزه های دینی در سطح جهانی ج)فرهنگ سازی :سرعت و گسترش علوم دینی با بهره گیری از ict د)استفاده ابزاریict:گسترش و تقویت شبکه آموزشی رسانه ای در نقاط دور از مرکزدر مساجد[37]

نشان دادن راه های تحصیل، تحکیم و تقویت ایمان توسط نهادهای دینی و مذهبی به نوجوانان با برنامه های تبلیغی و ترویجی مساجد:
1- تفکر پیرامون آیات و نشانه های خداوند در گستره هستی2- توجه دائم به خداوند و ذکر و یاد او«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید» (احزاب، آیه 41).
3- توجه به نعمت ها و الطاف خدا نسبت به انسان :

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند              تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری(سعدی)

4- انجام نیکی ها و دوری از بدی ها: هر عمل نیک دل را نورانی تر می کند و برعکس هر گناه صفحه دل را تیره و کدر می سازد. باید بکوشیم با عمل به نیکی ها، دل خود را نورانی تر کنیم و با دوری از گناهان رشته محبت خود را با خدا استوار سازیم.شهید مطهری، انسان و ایمان (ج 2 از مجموعه آثار)
5- گسترش فعالیت‏هاى فرهنگى و تبلیغاتى با شیوه‏هایى نو و جذاب.
6- تقویت جلسات و برنامه هاى مذهبى و هر چه با شکوه‏تر و پرمحتواتر برگزار کردن آنها.
«راه های فراهم نمودن بستر مناسب در گرایش و توجه نوجوانان به ایمان:الف) در زمینه تقویت شناخت خویش  ب) در زمینه انگیزش میل فطرى خویش به آوردن ایمان و انجام کارهاى شایسته.

قرار دادن نوجوانان و جوانان در مسیر تعالی با آموزش در مساجد :

1. انجام یک سرى مستحبات.2. سعى و کوشش در انجام وظایف و واجبات دینى،3.خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت،4.گرفتن روزه مستحبى ،5. تلاوت قرآن و تأمل و اندیشه در آیات ،6.حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب،.8. سحر خیزى،9.تنظیم برنامه براى تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه‏ هاى صحیح و سودمند،10شرکت در ورزش‏هاى فردى و دسته جمعى،11شرکت در فعالیت‏هاى مذهبى و اجتماعى،12 به صله رحم و ارتباطات اجتماعى بسیار بپردازید و به نزدیکان و اقوام خود بیش از پیش اظهار علاقه و محبت نمایید.13.پرهیز از نگاه نامشروع (.15. عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد،16.انتخاب دوستان مؤمن و سالم،17.به یاد خدا بودن در همه اوقات،18.پرهیز از پرخورى و نیز از خوردن غذاهاى چرب 19.کنترل افکار 20 دوری از مشاهده صحنه‏ هاى مهیج ،21 داشتن برنامه منظم مطالعاتى

فعالیت های فوق فعالیت هایی سازمان یافته و پیش بینی شده ای  است که به منظور تثبیت ،تعمیق،آشنایی و کارکردعملی بامحتوای

توجه و تقویت بعد دینی و عبادی همراه  انس با  امامت  در طول سال برای نوجوانان در نظر گرفته شده(گیلک1386،42)بسیاری از علمای تعلیم و تربیت معتقدند که بخشی از مبانی عبادی، دینی ،شیعی و ولایت شناسی وتربیتی در میان جمع آموخته می شود پس فعالیت های دینی تربیتی درمساجد تعریفی جداگانه از آموزش های اجباری درس و مدرسه است که البته در کنار یکدیگر معنا خواهند داشت(عرب سرخی:1386، 45) حضورنوجوانان در مراسم نماز جماعت مساجد برنامه های خارج از مدرسه سبب می شود که آموزش های دینی داخل مدرسه از حرف و سخن خارج شده به دنیای خارج کشیده شود وبه این ترتیب برنامه های تربیتی_دینی وعبادی با زندگی واقعی پیوند می خورد که در نتیجه ،معلم  قادر خواهدنتایج آموزش های خود و راه های تقویت آن را دریابد(باهنر1375، 25)گاه دیده می شود که نوجوانی از عهده ی انجام مسئولیتی در حیطه های فعالیت های دینی تبلیغی بر می آید اما آن را انجام نمی دهد که با روش های فوق می توان رفتار دلخواه را افزایش داد(سبزعلی سنجابی:1386،11)از آنجا که فعالیت های مربوط به کانون فرهنگی مساجد؛ برنامه های فرهنگی و دینی هم تاثیر گذار و هم تاثیر پذیرند و ایجاد رابطه حسنه و اعتماد سازی به منظور جلب همکاری نوجوانان و متولیان فرهنگی مساجد می باشد  این اهمیت دو چندان می گردد(اکبری:1380،55)لازم است که در موارد فوق بر مراحل گوناگون اجرای برنامه ها نظارت شود و مساجد به صورت فعال آموزش های خود را ارائه دهند(رحمت زاده1386،15)این فعالیت ها متمایز از همه امورند و دارای ابعاد معنوی،دینی و فلسفی هستند که با هیچ ساعتی نمی توان آن را اندازه گیری کرد لذا کانون فرهنگی مساجد به عنوان یکی از نهاد های جامعه پذیر می تواند نقش مهمی در گرایش افراد ایفا کند (شهابی1386،2)تعلیم وشناخت ضرورت همراه بافریضه اقامه نماز اگردر نوجوانی پایه گذاری می شود توشه ای برای آتیه نوجوانان است که آنها را از آفات تربیتی ایمن می سازد برای تحقق این امر نهاد های تربیتی مجهز حریمی مستحکم در اطراف تربیت پذیران ایجاد می نمایند این حریم باعث می شود تا بمباران های فکری و فرهنگی راه به جایی نبرند (احمدی:1378، 34) با اجرا ی این برنامه درمساجد استعدادهای مسلمانان بویژه نوجوانان و جوانان در زمینه های جسمی،دینی ،عقیدتی ،عقلانی،عاطفی واجتماعی بطور متعادل پرورش می یابد و آنان در خویشتن داری،اتکا به نفس،دوستی وهمکاری با دیگران ،توسعه عادات مطلوب،قبول مسئولیت، کسب قابلیت های رهبری،تقویت اعتقادات دینی ومذهبی ،احترام به قوانین وحقوق دیگران ،تمکین به قضاوت ورای اکثریت ،گسترش علایق مفید،استفاده صحیح از اوقات فراغت و گسترش مهارت های زندگی فردی و اجتماعی شرافتمندانه آماده می شوند عملکردصحیح این فعالیت ها باعث رفع نارسایی برنامه های رسمی و غنی سازی آنها در راستای تعمیق یادگیری ،توجه به استعدادها،علایق متفاوت ،پرورش قابلیت های خاص،دگرگون ساختن محیط آموزش و آماده ساختن نوجوانان برای ایفای تکالیف و مسئولیت هاومشارکت در توسعه توام با موفقیت هایی در زندگی ،پیش بینی می شود(حاجی آقالو:1382،9)نتیجه خدمات مربیام،مبلغین و روحانیون در عرصه تقویت فرهنگ اسلامی از پیروزی انقلاب تاکنون .....در دوران هشت سال دفاع مقدس بر چشم های حقیقت بین پوشیده نیست. روحانیون با تشویق دانش آموزان و حضور خود در جبهه از کیان اسلامی ملت ایران دفاع نموده و حتی به درجه رفیع شهادت نایل گشتند،در سنگر مدارس در برابر جریانات خزنده ی افکار انحرافی و تبلیغات سوء ایستادگی کرده و راه را از طریق سخنرانی ها و ....هموارنمودند. امیدواری و پناهگاه عاطفی و فکری شمارکثیری ازنوجوانان و جوانان بوده وبا تکریم  جوانان و زنده نگهداشتن شعله های امید در دلهای مشتاق سپر بلای هجمه ها علیه ارزش های اسلامی گشته وبا حضور خود در فعالیت های دینی و عبادی و فرهنگی ارتباطی عاطفی وصمیمانه با جمعی از دانش آموزان نقش مثبتی را ایفا کرده اند(ضیایی فرد:1381، 15)و حتی تاثیر بسزایی که در رشد و شکوفایی استعدادهای بالقوه ی دانش آموزان در ابعاد معنوی و تربیتی داشته اند،در آموزش و تربیت اهمیت فوق العاده ای ایفاکرده اند(رضایی1380، 49)رابطه با خداوند،عبادت،بندگی،روشن کردن سراچه دل به نور ایمان ،تقویت اعتقاد به خط سرخ حسینی ومسیر سبز انتظار،انسان متدین و خوب بودن ،....از اجزای تربیت است(حداد عادل:1386،27)بدون شک مهمترین رسالت اولیاءو مربیان تلاش در شکوفایی  شخصیت کودکان و نوجوانان تامین بهداشت روانی و پیشگیری از انحرافات و آسیب های احتمالی آنهاست(افروز،1369، 16)ووظیفه اصلی والدین در قبال فرزندانشان شناسایی استعدادها و توانایی ها ونشان دادن طریق سعادت دنیوی واخروی بانهادینه سازی اقامه نماز جماعت باحضور همراه فرزندانشان در صفوف نماز جماعت مساجد ونماز جمعه است که برطبق منش ائمه اطهار و برنامه ریزی برآن اساس است (جبلی سینکی:1385،84)شاید حضور معلمین بطور خود جوش در صفوف نماز جماعت مدارس و مساجدو ترویج فرهنگ اسلامی فکر دو گانگی آموزش وپرورش را از ذهن ها زدوده و با نظارت ،عملکرد صحیح را تا حصول اطمینان پیش بردند و با مقاوم سازی نسل آینده از طریق خودباوری و تکیه بر علم و ایمان بر خدای منان از دستبرد اجانب حفظ نمودند و خدمت بزرگی به نسل جوان کرده اند(ضیای فر:1381، 16)

چالشها

1. کمبود تخصص معلمین ومربیان نخبه و متعهد فرهنگی در امر ارتقاء شناخت دانش آموزان در زمینه اهمیت و لزوم نماز جماعت در مساجد
2. نداشتن اطلاعات به روز معلمین،و مبلغین  در برخورد با سوالات دانش آموزان در امر مسائل عبادی
3. عدم فرصت و توانایی ستاد های نماز و بخش فرهنگی مساجد در استفاده از نرم افزارهای آموزشی در زمینه اهمیت و ضرورت نماز جماعت مساجد
4. در بعضی از موارد به دلیل کمبود نیرو از روحانیون کم تجربه و عدم توانایی لازم در جذب جوانان  برای شرکت در برنامه های مساجد استفاده می شود همچنین همه مدارس ازامام جماعت برخوردار نیستند.
5. معیار و ملاک دقیقی برای ارزشیابی فعالیتهای کیفی و تربیتی و فرهنگی مساجد ونقش آنان در ارتقاء نماز جماعت و جذب جوانان وجود ندارد.
6. تعدد وظایف مساجد  باعث عدم فرصت ولزوم تقویت نقش نشاط آفرینی  برای شرکت در فعالیت های عقیدتی ووارد شدن در حیطه خود باوری و برنامه های فرهنگی قوی و جذاب برای جذب اکثریتی جوانان می شود.
7. با توجه به کمبود مبلغه های مذهبی اعزامی از سازمان تبلیغات اسلامی لزوم تربیت اساتید مجرب در جلب و جذب دانش آموزان به نماز ضروری به نظر می رسد.
8. تعدادی از مبلغین و روحانیون اطلاعات خود را با گذشت زمان افزایش نداده و در بعضی موارد پاسخگوی نیازهای نسل جدید در حوزه مسائل  فرهنگی و ترویجی  نمی باشند.
9. برای مبلغین  دوره های آموزشی جامع  در نظر گرفته نشده و در نتیجه کمبود مبلغ از نیرو های غیر متخصص  استفاده می شود که در اجرای مطلوب برنامه های فرهنگی و امید بخشی به جوانان توانایی لازم راندارند.

پیشنهادها :

1. پیشنهاد می شود برای بالا بردن سطح نگرشمبلغین،مربیان و معلمین  از طریق رشد  آگاهی و ارتقاء باورهای دینی و اخلاقی و آموزش اهمیت و ضرورت نماز جماعت در مساجد  اجراگردد.
2. برای افزایش عملکرد مبلغین،همراه توسعه آگاهی و نگرش آنان بهتر است به رشد انگیزه های درونی، محیطی و کاهش مشکلات شغلی آنها پرداخته شود.
3. از طرح گرایشی نمودن فعالیتهای فرهنگی مساجد  در 2 بخش فعالیتهای عبادی،دینی و اخلاقی و فعالیتهای فرهنگی و هنری و امید بخشی توسط نیروهای متخصص استفاده شود.
4. پیشنهاد می شود جهت رشد عملکرد معلمان، عوامل رشد رضایتمندی آنان شناسائی شود تا با ارضاء آنها موجبات رشد عملکرد آنان در زمینه مسائل عبادی و جذب دانش آموزان به مساجد فراهم شود.
5. کلاسهای ویژه برای بالا بردن دانش حرفه ای معلمان در گرایش دانش آموزان نسبت به حضور در نمازجماعت مساجد  برگزار شود.
6. پیشنهاد می شود مبلغ های آموزش دیده در زمینه پاسخگویی به سوالات نوجوانان  در زمینه نماز به مساجد اعزام شود.
7. پیشنهاد می شود تحقیقی تحت عنوان بررسی عوامل موثر در بهبود کیفیت بخشی به برنامه های نماز جماعت و فعالیت های فرهنگی-دینی و رشد عملکردمعلمان  انجام شود.
8. پیشنهاد می شود تحقیقی تحت عنوان عوامل موثر در رشد انگیزش معلمان در شرکت در نماز جماعت مدارس انجام شود.
9. پیشنهاد می شود برای ارتقاء عملکرد مبلغین در خصوص نماز ، دوره های ضمن خدمت به صورت کارگاه و کار گروهی تشکیل شود تا آنان در انجام وظایف خود مهارت بهتری پیدا نماید.
10.  پیشنهاد می شود در زمینه تقویت  شغلیمبلغین و روحانیون  در خصوص جذب نوجو.انان به مساجد و تقویت روحیه نشاط در آنها از فناوری اطلاعات استفاده شود.
11.  به فعالیتهای فرهنگی مساجد به عنوان یک رشته تخصصی و حرفه ای توجه شود.
12.  همانگونه که مکمل ها و فوق برنامه ها در کل دنیا مورد اهمیت قرار می گیرند   به عنوان جزئی از برنامه اصلی و درسی بویژه در حوزه اقامه نماز جماعت روحانیون و جذب جوانان  مورد توجه قرار گیرد.
13.  از فعالیتهای نشاط انگیز مثل سرود، نمایش، هنرهای دستی و تجسمی، برگزاری همایش و اردوهای تربیتی برای جلب و جذب دانش آموزان در زمینه حضور فعال در نماز جماعت استفاده شود.

15- با توجه به تلاش دشمن  در جهت به دام انداختن جوانان  باید معلمین سعی کنندکه با برنامه های فرهنگی در خلال مراسم نماز در برنامه ریزی جهت ارتقاء اعتماد به نفس به عنوان عاملی جهت مقابله با تهاجم فرهنگی بصورت منسجم‌تر و روشن‌تر تحویل شده و برنامه‌ریزی لازم صورت پذیرد.

16- برای شناخت بحران غرب گرایی جوانان لازم است که این مسئله به عنوان یک پدیده ضد اسلامی در سطح ملی مطرح و نشانه‌ها و معیارهای سنجش آن شناسایی و اقدام لازم برای مقابله و رفع آن با برنامه های فرهنگی جانبی  در مساجد  صورت پذیرد.

17- تقویت عوامل عزت نفس ملی و ضد غرب‌گرایی درمدارس توسط کانون های فرهنگی مساجد و معلمین  اجتماع از جمله:‌احساس اعتماد به نفس،‌مثبت اندیشی،با اعتقاد به منجی عدالت گستر، تقویت عوامل موفقیت و ... در قالب نهضت ها وبرنامه های جنبشی فرهنگی صورت پذیرد.

18- تقویت گروههای مرجع سالم در برنامه ها و اعیاد مذهبی و مراسم عبادی توسط کانون های فرهنگی در مساجد و معلمین  که جوانان با تکیه بر ارزش‌ها و هنجارهای آن از روی آوردن به گرو‌ه‌های مرجع با ارزش‌های پوچ و بیگانه دوری کنند.

19- جایگزینی گروه‌های مثبت و مدافع ارزش‌های انسانی و سنت‌های ملی و تقویت انجمن‌های ملی جوانان با کمک ستاد نماز و انس جوانان با مساجد و تکایا.

20- شناسایی گروه‌های مرجع و مولد غرب‌گرایی و حذف این گروه‌ها از صحنه اجتماع مثل گروه‌های : خوانندگان مبتذل، گروه‌های هوی، رپ، متال و ...معرفی الگوهای اسلامی ،حضور پرشور جوانان در مراسم و هیئت های مذهبی ومعرفی امام عصر وراه های انس جوانان با امام زمان (عج)در زمان غیبت

21- باز کردن افق جدید با استفاده از آموزه‌های دینی شیعی  در عصر پیشرفت و اطلاعات با استفاده از متخصصین دینی و ارزشی جامعه.

نتیجه گیری :

با توجه  به آنچه که این مقاله با استفاده از نتایج تحقیقات بدست آمده از نظر سنجی دانش آموزان و معلمین در رابطه با اهمیت و ضرورت نقش معلمان درتقویت نماز جماعتمساجد  و انتقال فرهنگ اسلامی و ایجاد نشاط معنوی و تقویت حس خود باوری و عزت نفس  با استفاده از الگوهای عملی مطالب مطرح شده که  در این زمینه بیان شد اینطور بر می آید که: جهان امروز توسعه علم ودانش و تکنولوژی شتاب فوق العاده ای دارد، جهش های ناگهانی زیادی را در عرصه های علمی و تکنولوژیکی شاهد هستیم از سویی نیز دشمنان از طریق همین علوم و تکنولوژیهای پیشرفت سعی در نابودی کشور و فنای ارزشهای دینی، از بین بردن امید و نشاط  ،اعتقاد به ولایت وامامت ،ارزش های ملی و فرهنگی و اعتقادی ما دارند .بنابراین برای عقب نماندن از قافله علم و رفع کمبود های قبلی باید تدابیر مناسبی بیاندیشیم. تدابیری که براساس آن همه دستگاهها ،ارگانها و نهادها و تک تک افراد جامعه در قبال وضعیت کنونی جامعه احساس مسئولیت کنند و از کم رنگ شدن ارزشهای والای جامعه بخصوص ارزشهای  فرهنگی واعتقادی بویژه در حوزه نماز و حضور جوانان در مساجد جلوگیری کند .یکی از مهمترین نهادهایی که می تواند در این راستا مفید واقع شود سازمان آموزش و پرورش و بویژه ائمه جماعت و معلمین با نقش خود در زمینه ترویج فرهنگ نماز جماعت و حضور در مساجد و برنامه های فرهنگی مساجد و ترویج ارزش های اعتقادی و انقلابی می باشد. از آنجا که تقریبا از هر خانواده نماینده ای از این نهاد  وجود دارد چنانچه این نماینده با همت و توجه معلمین به شکل صحیح تربیت شود می تواند به با تاثیر در اطرافیان خود کل جامعه را به سوی کمال در زمینه های مختلف علمی و فرهنگی و اعتقادی رهنمود شود. با توجه به مطالب بیان شده در این مقاله نتیجه می گیریم:

1. روحانیون و کانون های فرهنگی در مساجد با ایجاد فرصت های مناسب توانسته اند بارشد قوه اعتماد به نفس و دمیدن روح امید در نوجوانان و جوانان ،زمینه بهره گیری از این دوره را مهیا نمایند و با تدوین اجرای برنامه هایی که توان تفکر،بصیرت ،نقدو تحلیل ،ابتکار و خلاقیت نوجوانمان در حوزه اقامه نماز جماعت را تقویت کنند و ضمن شرکت در آن استفاده از استعدادهای گوناگون را فرا بگیرند.
2. فطرت نوجوان الهی است اگر مشروع را نا مشروع جلوه نکنند حتما فرد با راهنمایی خطاها را در می یابدو می توان اورا در مجرای صحیح خداشناسی از طریق نماز قرار داد..
3. معلمین می آموزند که به دوره خدمت تنها از نظر امتیاز ننگرند از دیدگاه مسئولیت ووظیفه بخصوص در تقویت بعد عبادی دانش آموزان به عنوان اندوختهای برای باقیات الصالحات خود نگاه کنند.
4. انجام کارهای پیچیده نیازمند انگیزه ی قوی بوده و رغبت فرد نسبت به آنها در موفقیت او اثر زیادی دارد که در  عملکرد معلمین بی تاثیر نیست و جلب اعتماد نوجوانان را به منزله پلی بین معلم و نوجوان دانست که امکان بهره گیری نوجوان را از رهنمودهای مربیان در زمینه اقامه نماز جماعت و موانست با مساجد واعتقاد به امامت وولایت  دربرنامه های فرهنگی فراهم می نماید
5. معلمین در فرایند یادگیری علوم دینی و نماز به لایه های عمیق تربیتی ،یعنی به حیطه گرایش ،اعتقاد و باور قلبی آنها نفوذ کرده و از آن فراتر در حیطه عمل و رفتار بروز نماید یادگیری به معنای واقعی رخ داده ،تربیت درونی حاصل شده ،آموزش از سطح معلومات و محفوظات به سطح اعتقاد و عمل ارتقاء می یابد و جنبه پرورش به خود می گیرد
6. در برابر بمباران فرهنگی دشمن که ذهن فرزندان مارا نشانه گرفته با تجهیز سکوی موشکی شورای تربیتی و ستاد نمازدر مدارس قادر به مقابله با حملات مسموم آنان خواهیم گشت.ما برنامه ریزی نمی کنیم که فرد دچار فساد نشود بلکه چون همه فسادها از بطالت بوجود می آید و شیطان در مزبله ی بطالت رشد می کند بهترین راه تقویت فعالیت های فرهنگی با محتوای اسلامی-شیعی تعبد آگاهانه ذات لایزال هستی وتکیه بر محتوای غنی احادیث و دستورات و سیره عملی ائمه (علیه السلام) و حضور در مساجد نگرش  صحیح و ایجاد انگیزه قوی در دانش آموزان می باشد راه دشوار تحول در روش هاست که با همت و تلاش معلمین و مربیان هموار خواهد شد.

.برماست که قدر این رسالت مهم را بدانیم و با جدیت در این سنگر معنوی برای رسیدن به کمال مسلمانان و تربیت عبد صالح تلاش نمائیم .باشد که ذخیره ای برای آخرتمان باشد .

آنچه گذشت تلاش ناشناخته و در عین حال خستگی ناپذیر ائمه جماعت و مبلغینی است که بر اساس وجدان بیدارشان در مساجد به کار مشغولند چراکه نسل جوان ما سالم ترین افراد جامعه هستند  و زمان زیادی لازم است تا بتواند خود وروحیاتش را با جامعه امروز (تکنولوژی صنعت،اینترنت،رسانه)تطبیق دهد این فرصتی که در جهت ارائه فعالیت های فرهنگی دست داده و در تکمیل بخش علائق ،نگرش ها و احساسات باطنی جهت دار به سمت مذهب،واکنش های عاطفی و اخلاقی و مهمترین نقش درونی کردن ارزش های فرد را به عهده داشته است نتیجه تلاش مساجد،روحانیون، مدرسه و معلمان و مربیان  دین محور است.

...سخن پایانی

تعلیم و تربیت اسلامی به معنی هدایت گرایشهای فطری انسان در مسیر بینش توحیدی راهنمایی همه جنبه های شخصیت فرد وصول به حق و کمال تعریف نموده اند به فعلیت در آوردن استعدادهای درونی که در هر شیی هست جلوگیری از آسیب های روانی، رشد اجتماعی و مشارکت مسولانه و آگاهانه از اهداف غایی تعلیم و تربیت شمرده شده است علاوه بر این فراگیری علم و دانش با صبغه الهی متضمن حرکت در مسیرتکامل و رشد جنبه های انسانی متربی است و نقشی فعال از نقش انبیا در ارائه حکمت و آگاهی و زدودن جهل و نادانی از بشر ظلوم و جهول است با توجه به این اهداف انسانهایی آرمان خواه با گرایشهای الهی پرورش یافته که ضمن برخورداری از روحیه تعبد آگاهانه در پرتو هدایت معنوی به شیوه های زندگی خود قداست بخشیده و از جمود فکری و خرافه و بدعت نیز مصون و مبرا هستند چنین انسانهایی در جهت استمرار ارزش های متعالی دینی و تجدید حیات تمدن و فرهنگ اسلامی به افزایش دانایی و توانایی خویش همت گماشته و به استفاده مطلوب از تجارب علمی و صنعتی پرداخته و متفکرانه مشکلات و ابهامات را بررسی و حل خواهد نمود و چون از ایمان آورندگان هستند در عرصه فردی و جمعی عمل صالح انجام می دهند و گرنه جزو زیانکاران محسوب خواهند شد.

تقویت نقش مساجد در جهت ارتقاءتربیت دینی نوآور در قشر نوجوان و جوان درترویج فرهنگ و تربیت اسلامی به منظور اشاعه و گسترش روحیه نشاط و خود باوری وارزش های دینی  در فرهنگ تشیع و نقش رهبری در جامعه اسلامی و تقویت فرهنگ انتظار در نظام اسلامی و تحکیم اعتقادات و باورهای دینی از زمان آغاز انقلاب اسلامی شکل و انجام گرفته وجزء کارکرد و رسالت کانون های فرهنگی مساجد  است. در این زمینه هدفهای دینی، فرهنگی ـ تربیتی که شامل : تربیت بر اساس آداب و سنن اسلامی در جمیع شئون فردی و اجتماعی .... شناخت پرورش و هدایت استعدادهای افراد در جهت اعتلای فرد و جامعه و توسعه و تقویت اعتقادات دینی والگو پذیری در همه ی سطوح تحصیلی به منظور داشتن روحی بلندوجسمی سالم و شاداب و .... می باشد جز مهمترین اهداف پس از پیروزی انقلاب اسلامی قرار گرفته است فعالیتهای فرهنگی دینی روحانیون علاوه بر داشتن هدفهای اعتقادی و اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، اقتصادی و عاطفی به پرورش این اهداف در نسل جوان پرداخته است. اگر چه برنامه های فرهنگی ـ دینی ودر صدر آن توجه به اقامه نماز  و فعالیت های فرهنگی در مساجد به عنوان یک ضرورت قطعی تلقی شده و به صورت فعالیتهای واجب و رسمی در متن برنامه های آموزش و تربیت دینی قرار گرفته اما همواره غفلت های مداوم از این موضوع به از دست دادن بیشتر فرصت ها و گسترش فاصله ها منتهی شده است که خوشبختانه با ادغام پرورش به آموزش تا حدودی محقق شده است. معلمان با تقویت فرهنگ اسلام شناسی وتربیت دینی و اسلامی در مدارس با داشتن مشکلات عدیده ای که همواره پیش رو داشته اید با تمام قدرت و توان خود در مدارس به فعال سازی و ایجاد انگیزه در دانش آموزان،به جذب و شرکت فعال در نماز جماعت و یا حضور در مراسم نماز جمعه، آنها را به انجام فعالیتهای فرهنگی، دینی و مذهبی تشویق کرده و از هیچ تلاشی در این راه دریغ ننموده اند نقش و ثمرات آشکار و پنهان این فعالیتهای دینی، فرهنگی مدیران ومعلمین را نه تنها در مدارس بلکه در سطح جامعه می توان مشاهده کرد. حضور غیورانه جوانان در جبهه های حق علیه باطل و دلاوری آنها در صحنه های پیکار با دشمن خارجی در گذشته و حضور بیدار دلانه ایشان در جبهه های فرهنگی و تبلیغاتی اعم از مدارس، مساجد، جلسات عقیدتی سیاسی، آموزش های نظام، دانشگاهها، حوزه های علمیه و دیگر نهادهای تشکل اسلامی نوجوانان در میهن اسلامی امروز نتیجه عملکرد زحمتکشان بی نام ستاد های تربیتی در سنگر تعلیم و تربیت مدارس بوده است

به امید ساختن فردایی بهتر با نسل تربیت شده و با نشاط در دامان اسلام و موانس با قرآن در مساجد

واژگان کلیدی:

امام شناسی : امامت و ولایت مهمترین مسئله حیاتی است و با شناخت این واقعیت تمام جهات استعدادیه انسان در مدارج و معارج کمال رشد و نمو می کند و با عدم شناخت و پیروی نکردن از این حقیقت استعدادها و قابلیت ها همه در مسیر انحراف قرار گرفته و در لجنزار عفن مادیات و شهوات مضمحل و منهدم می شود. (امام شناسی ـ آیت الله محمد حسین حسینی طهرانی ص 5)

مسجد:مکان معنوی برای اقامه نماز جماعت، راز و نیاز ،دعا و عبادت همراه با آموزش معارف دین و احکام و برنامه های دینی و فرهنگی .

صلوه : به معنای دعا و تبریک و تمجید است .اصل آن صلاء و عبارت است از آتش فروزان خداوند (راغب در مفردات ) و در قرآن بمفهوم به پا داشتن نماز و ادا حق نماز است .

نماز :یکی از فروع دین و مهم ترین نوع عبادت می باشد .امام صادق (علیه السلام) می فرمایند محبوب ترین اعمال در نزد خداوند نماز است ونماز آخرین وصیت پیامبران است .(مطهری –آشنایی با قرآن )

دین :مجموعه ای از باورها و رفتارهای فردی و اجتماعی نشات گرفته از فطرت انسانی منطبق بر معیارهای عقلانی است .

دین یعنی بهره مندی از یک زندگی هدفمند مبتنی بر نیازهای روانی و موازین عقلی (افروز1377)

انگیزه :حالتی در درون فرد که به او انرژی میدهد واو را به سوی هدفی خاص رهبری می نماید .(شعاری نژاد 1382)

انگیزش :تحریک وکنترل و راهنمایی فرد به سوی هدفی معین (شعاری نژاد 1382)

گرایش :ارزشیابیهای مثبت ومنفی یا افعال ارزشی مطلوب یا نامطلوب در باره اشیا، اشخاص، وقایع و ... (علی قائمی 1383)

تعلیم و تربیت : فرایند  کلی رشد توانایی و رفتار انسان را تعلیم وتربیت می گویند .

ارزش ها:به مجموع عقاید ،باورها،هنجارهایی که در یک جامعه وجود دارد و از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شود.

آموزش :به فعالیت‌های هدفدار معلم که برای ایجاد یادگیری در یادگیرنده به صورت کنش متقابل بین معلم و یادگیرنده جریان می‌یابد اتلاق می‌شود.

فرهنگ اسلامی:به مجموع عقاید، دستورات ،سخنان و رهنمود های ارشادی و عقیدتی و باورهایی که نشات گرفته از فرامین اسلامی و الهی و آیات متقن الهی است اتلاق می شود.

 «  فهرست آیات کریمه قرآن »                                                                        

 بقره (2)

(39) فاما یاتینکم منی هدی فمن تبع هدای فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون

(44) اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم

(45) واستعینوا بالصبر و الصلوة

(45) واستعینوا بالصبر و الصلوة و انها لکبیرة الا علی الخاشعین

(48) و اتقوا یوماً لا تجزی نفس عن نفس شیئًا

(67) ... قالوا اتتخذنا هزوًا قال اعوذ بالله ان اکون من الجاهلین

(84) و قولوا للناس حسناً و اقیموا الصلوة

(105) تلک امانیهم

(116) هو معکم اینما کنتم

(136) لا نفرق بین احدٍ منهم و نحن له مسلمون

(151) انا لله و انا الیه راجعون

(153) فاذکرونی اذکرکم

(160) ان القوة لله جمیعاً

(177)لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من امن بالله و الیوم الاخر و ...

(183) هن لباسٌ لکم و انتم لباسٌ لهن

(184) ... فمن شهد منکم الشهر فلیصمه

(188) یسئلونک عنه الاهله قل هی مواقیت للناس و الحج

(190) قل هی مواقیت للناس و الحج

(232) ... فان ارادا فصالاً عن تراضٍ منهما و تشاورٍ فلاجناح علیهما

  آل عمران (3)

(39) و هو قائم یصلی فی المحراب

(64) قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمةٍ سواء بیننا الا نعبد الا الله و لانشرک به شیئاً و لا یتخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون الله

(96) ... و من یعتصم بالله فقد هدی الی صراط مستقمٍ

(103) و اعتصمواا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا و اذکروا نعمة الله علیکم اذ کنتم اعداءً فالف بین قلوبکم و اصبحتم بنعمته اخواناً ...

(103) و کنتم علی شفا حفرة من النار فانقذ کم منها

(103) کذلک یبین الله لکم ایاته لعلکم تهتدون

(139) ولا تهنوا و لاتحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مومنین

(158) فاعف عنهم و استغفر لهم

(158) و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله ان الله یحب المتوکلین

(173) حسبنا الله و نعم الوکیل

(188) ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار

(192) الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار

 نسا (4)

(44) لا تقربوا الصلوة و انتم سکاری حتی تعلموا ما تقولون

(58) ان تودوا الامانات الی اهلها

(78) الم تر الی الذین قیل لهم کفوا ایدیکم و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة فلما کتب علیهم القتال اذا فریق منهم یخشون الناس کخشیة الله او اشد خشیةً ..

(79) ما اصابک من حسنةٍ فمن الله

(103) و الذین یمسکون بالکتاب و اقاموا الصلوة انا لا نضیع اجر المصلحین

(104) ان الصلوة کانت علی المومنین کتاباً موقوتاً

(142) و اذا قامواالی الصلوة قاموا کسالی

(142) ... یراوون الناس و لایذکرون الله الا قلیلاً

(147- 148) و سوف یوتی الله المومنین اجراً عظیماً ... و کان الله شاکراً علیماً ...

(172) لن یستنکف المسیح ان یکون عبداً لله و لا الملئکة المقربون و من یستنکف عن عبادته و یستکبر فسیحشر هم الیه جمیعاً

مائده (5)

(3) تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان

(58) اذا نادیتم الی الصلوة اتخذوها هزوًا

 انعام (6)

(152) ... و بعهد الله اوفوا ذلکم وصیکم به لعلکم تذکرون

(153) و ان هذا صراطی مستقیماً فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله ذلکم وصیکم به لعلکم تتقون

(161) قل اننی هدانی ربی الی صراط مستقیم دیناً قیماً ملة ابراهیم حنیفاً و ما کان من المشرکین

 اعراف (7)

(27) یا بنی ادم قد انزلنا علیکم لباساً یواری سواتکم و ریشاً و لباس التقوی ذلک خیر ذلک من ایات الله لعلهم یتذکرون

(125) و العاقبة للمتقین

(157) و یضع عنهم اصرهم و الاغلال التی کانت علیهم

(206-204) و اذا قری القرآن فاستمعوا له و انصتوا ... و اذکر ربک ... بالغدو و الاصال و لاتکن من الغافلین ان الذین عند ربک لایستکبرون عن عبادته و یسبحونه و له یسجدون

(205) و اذکر ربک فی نفسک تضرعا و خیفةً

 انفال (8)

(29) ان تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً

(47) و اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم

(64) لو انفقت ما فی الارض جمیعاً ما الفت بین قلوبهم و لکن الله الف بینهم

(65) ان ییکن منکم عشرون صابرون یغلبوا ما تین

(72) و ان استنصروکم فی الدین فعلیکم النصر

توبه (9)

(40) و جعل کلمة الذین کفروا السفلی و کلمة الله هی العلیا و الله عزیز حکیم

(72) و المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاة و یوتون الزکاة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله ان الله عزیز حکیم

هود (11)

(115-114) فاقم الصلوة ... و اصبر فان الله لا یضیع اجر المحسنین

(116) و اقم الصلوة طرفی النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذاکرین

یوسف (12)

(53) و ما ابر نفسی ان النفس لامارة بالسوء

(85) انما اشکوبثی و حزنی الی الله و اعلم من الله ما لا تعلمون

(86) یا بنی ... و لا تیاسوا من روح الله انه لا ییئس من روح الله الا القوم الکافرون

 رعد (13)

(11) ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم

(28)الذین امنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب

ابراهیم (14)

(7) لئن شکرتم لازیدنکم

حجر (15)

(29) فاذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعواله ساجدین

(94) فاصدع بما تومر و اعرض عن المشرکین

(95) انا کفیناک المستهزئین

(98) فسبح بحمد ربک و کن من الساجدین

(99) و اعبد ربک حتی یاتیک الیقین

نحل (16)

(91) و اوفوا بعهد الله اذا عاهدتم

(100) فاذ قرات القران فاستعذ لالله من الشیطان الرجیم

(123) ثم اوحینا الیک ان اتبع ملة ابراهیم حنیفاً

 اسراء (17)

(10) ان هذا القران یهدی للتی هی اقوم

(28) و لا تبذر تبذیراً ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین

(32) کلوا و اشربوا و لا تسرفوا

(70) و لقد کرمنا بنی ادم ....

(78) اقم الصلوة لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قران الفجر ان قران الفجر کان مشهوداً

(87) یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی و ما اوتیتم من العلم الا قلیلاً و ما یخدعون الا انفسهم

(107) ان الذین اوتوا العلم من قبله اذا یتلی علیهم یخرون للاذقان سجداً

(108) و یقولون سبحان ربنا ان کان وعد ربنا لمفعولاً

(109) و یخرون للاذقان یبکون و یزیدهم خشوعاً

 مریم (19)

(12) فارسلنا الیها روحنا فتمثل لها بشراً سویاً

(32) و اوصانی بالصلوة مادمت حیاً

(59) فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة ...

(59) اولئک الذین انعم الله علیهم ... اذا تتلی علیهم ایات الرحمن خرو سجداً و بکیاً

(60) فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف ...

طه (20)

(14) اقم الصلوة لذکری ...

(50) ربنا الذی اعطی کل شی ء خلقه ثم هدی

(108) و خشعت الاصوات للرحمن فلا تسمع الا همساً ...

(128-123) ... بعضکم لبعضٍ عدو فاما یاتینکم منی هدی فمن اتبع هدای فلا ...

(124) و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکاً

(130) فاصبر علی ما یقولون و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و ...

انبیاء (21)

(22) لو کان فیهما الهة الا الله لفسدتا

(91) ... انهم کانوا یسارعون فی الخیرات و یدعوننا رغباً و رهباً و کانوا لنا خاشعین

(93) ان هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون

(94) و تقطعوا امرهم بینهم کل الینا راجعون

حج (22)

(19) الم تر ان الله یسجد له من فی السموات و من فی الارض و القمر و النجوم...

(40) و لو لا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلوات ....

(41) ... الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوة

(78) ... فاقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اعتصموا بالله ...

(39-42) ان الله یدافع عن الذین امنوا ان الله لا یحب کل خوان کفور اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی .

 مومنون (23)

(2و3) قد افلح المومنون الذین هم فی صلوتهم خاشعون

(4) و الذین هم عن اللغو معرضون

(5) و الذین هم للزکوة فاعلون

(6) و الذین هم لفروجهم حافظون

(9) و الذین هم  لاماناتهم و عهدهم راعون

(10) و الذین هم علی صلواتهم یحافظون

(11) اولئک هم الوارثون

(12) الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون

 نور (24)

(55) و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اطیعوا الرسول لعلکم ترحمون

 فرقان (25)

(74) ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة اعینٍ

شعراء (26)

(194) و نزل به الروح الامین علی قلبک

نمل (27)

(63) امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء

عنکبوت (29)

(45) اتل ما اوحی الیک من الکتاب و اقم الصلوة ان الصلوة تنهی عن الفحشا و المنکر و لذکر ...

روم (30)

(20) و من ایاته ان خلق لکم من انفسهم ازواجاً ...

(30) .. واتقوه و اقیموا الصلوة و لا تکونوا من الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعاً کل حزب بما لدیهم فرحون

 لقمان (31)

(15) یا بنی انها ان تک مثقال حبة من خردل فتکن فی صخرة او فی السوات او فی الارض...

(17) یا بنی اقم الصلوة و امر بالمعروف و انه عن المنکر و اصبر علی ما اصابک ان ذلک من عزم الامور

(27) ما نفدت کلمات الله ان الله عزیز حکیم

  سجده (32)

(15) انما یومن بایاتنا الذین اذا ذکروا بها خروا سجدا و سبحوا بحمدربهم و هم لا یستکبرون.

   فاطر (35)

(10) الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه

یاسین (36)

(60) الم اعهد الیکم یا بنی ادم الاتعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین و ...

صافات (37)

(103) و تله للجبین

(107) و فدیناه بذبحٍ عظیمٍ

(140) اذ ابق الی الفلک المشحون

ص (38)

(24) و خر راکعاً و اناب

(41و42) ارکض برجلک هذا مغتسل بارد..

(82و83) قال: فبعزتک لاغوینهم اجمعین الا عبادک منهم المخلصین

 زمر (39)

(43) الله یتوفی الانفس حین موتها

 مومن(40)

(60) ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین

فصلت (41)

(31) ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملئکة الا ...

شوری (42)

(5) یسبحون بحمد ربهم

(35-39) فما اوتیتم من شی فمتاع الحیوة الدنیا و ما عندالله خیر و ابقی للذین ...

(36) و اذا ما غضبوا هم یغفرون

(37)والذین استجابوالربهم واقامواالصلوة وامرهم شوری بینهم وممارزقناهم ینفقون

(38) و الذین اذا اصابهم البغی هم ینتصرون

(39) و جزا سیئة سیئة مثلها

(39) فمن عفی و اصلح ...

زخرف (43)

(27) ... و جهلنا کلمة باقیة ...

فتح (48)

(28و29) هو الذی ارسل رسوله بالهدی و ذین الحق لیظهره علی الدین کله و کفی بالله شهیداً.

حجرات (49)

(10) انما المومنون اخوة

(13) ایحب احدکم ان یا کل لحم اخیه میتاً فکر هتموه

 ق (50)

(15) نحن اقرب الیه من حبل الورید

  الرحمن ( 55)

(29) یسئله من فی السموات و الارض کل یوم هم فی شان

(33) یا معشر الجن و الانس ان استطعتم ان تنفذوا من اقطار السموات و الارض فانفذوا لاتنفذون الابسلطان

 حدید ( 57)

(4) هو معکم اینما کنتم

(17) الم للذین امنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الله

(24) لکیلا تاسوا علی ما فاتکم ...

 حشر (59)

(22) لو انزلنا هذا القران علی جبل لرایته خاشعاً ...

 جمعه (62)

(9) یا ایها الذین امنوا اذا نودی للصلوة من یوم المعه فاسعوا الی ذکر الله و ذروا البیع ذلکم خیرلکم ...

(11) و اذا راو تجارة او لهواً انفضوا الیها و ترکوک ...

 طلاق (65)

(6) وائتمروا بینکم بمعروف...

 ملک (67) 

(3) ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطورٍ

 معارج (70)

(19-22) .. اذا مسه الشر جزوعا و اذا مسه الخیر منوعاً الا المصلین الذین هم علی صلوتهم دائمون

(21و22) الا المصلین الذین هم علی صلاتهم دائمون

(21و22و23و25و26) الا المصلین.. و الذین فی اموالهم حق معلوم.... و الذین یصدقون بیوم الدین ...

(21-29) .. الا المصلین. الذین هم علی صلاتهم دائمون ... والذن هم لفروجهم ...

(30) فمن ابتغی ورا ذلک فاولئک هم العادون

(21و31) ...الا المصلین ... و الذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون والذین هم بشهاداتهم قائمون

 جن(71)

(15) و اما القاسطون فکانوا لجهنم حطباً

 مدثر (74)

(38)کل نفس بما کسبت رهینة

(42) ما سلککم فی سقر ؟ قالوا : لم نک من المصلین

(46و47) و کنا نکذب بیوم الذین حتی اتانا الیقین

قیامة (75)

(24-32) ... و وجوه یومئذ باسرة تظن ان یفعل بها فاقرة کلا اذا بلغت ...

انسان (76)

(12) جزاهم بما صبروا جنة و حریراً

مرسلات (77)

(48) اذا قیل لهم ارکعوا لایرکعون

(49) ویل یومئذ للمکذبین

(50) فبای حدیث بعده یومن

نازعات (79)

(9) ابصارها خاشعة

عبس (80)

(17-20) قتل الانسان ما اکفره. من ای شی خلقه. من نطفة خاقظ و قدره. ثم السبیل یسره. ثم اماته و اقبره. ثم اذا شاء انشره. کلا لما یقض ما امره...

 غاشیه (88)

(2) وجوه یومئذ خاشعة

  فجر (89)

(28-31) یا ایتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة ...

  شمس (91)

(7) و نفس و ما سویها

علق (96)

(2-6) اقرا باسم ربک الذی خلق خلق الانسان من علق اقرا و ربک الاکرام الذی علم بالقلم ...

(4) ارایت الذی ینهی عبداً اذا صلی

  قدر(97)

(4) تنزل الملائکة و الروح ...

 زلزله (99)

(7و8) فمن یعمل مثقال ذرة خیراً یره خیراً ...

 قریش (106)

(2و3) لایلاف قریش، ایلافهم رحلة الشتاء و الصیف، فلیعبدوا رب هذا البیت الذی اطعمهم من جوع و امنهم من خوف

(4) فلیعبدوا رب هذا البیت

 ماعون (107)

(7) فویل للمصلین ... الذین هم یرائون

(4و5) فویل للمصلین الذین هم عن صلوتهم ساهون

 

منابــع و ماخـــذ

1-اسعدی، حسین، جلوه­های نماز، ص34- 37، انتشارات طلوع،(1386)

2- انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، تهران، پیام آزادی، چاپ دوم، ج 5. (1386)

3-اسکندری، حسین: تربیت پنهان، تهران، انتشارات تزکیه، 1383

4-بسیج،احمد رضا،اسرار نماز،انتشارات مدین،ص67-69، 1387

5-حاجیان حسین آبادی،مظفر، نماز حدیث عشق ،انتشارات  تبلیغات اسلامی(،1386)

6-خادمی کوشا،محمدعلی،جوان در پرتو اهل بیت،نشر بوستان کتاب،1386

7-خامنه ای سید علی،ازژرفای نماز،مرکز حفظ آثار امام خمینی،ص23 (،1372)

8-دستغیب، عبدالحسین، صلوه الخاشعین، دفتر انتشارات اسلامی،(1384)

9-دعوتی، ابوالفتح،نماز یعنی رهبری ،تهران ستاد اقامه نماز،ص 38 ،(1384)

10-رحمانی، علی،پیامد های فرهنگی و تربیتی نماز برای زندگی بهتر، ص 32، (1384)

11-رحمانی، علی،نماز وزندگی،انتشارات طاووس،ص 58 (1385)،

12-زاهدی، محمد، دین و اوقات فراغت، رشد علوم اجتماعی 35،دوره 10، شماره،1386.ص44

13-سادات محمد علی، اهمیت پرورش اخلاقی ،راهنمای پدران و مادران، جلد دوم، نشر فرهنگ اسلامی چاپ1378

14-سلطانی،،سید مهدی،نماز در قرآن،انتشارات حوزه،ص 48-54 (، 1386)

15-سنجابی  سبزعلی،بتول،رفتار دانش آموزان را چگونه مدیریت کنیم؟ رشد مشاور مدرسه7،دوره 2،شماره 3،1386

16-شعاری نژاد، علی اکبر : نقش فعالیت های فوق برنامه در تربیت نوجوانان، چاپ پنجم، تهران، انتشارات

     17-شهیدی، سیدجعفر  شرح مثنوی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 7         ج. (1379)

18-صادق پور،جعفر،جلو ه ها و زوایای نماز،انتشارات شفق،ص76-79 (،1386)

 19-طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، مطبعه العرفان صیدا، ج 8-7. (1385)

20عابدی،فدا حسین،سیمای اهل بیت در آیه مودت،انتشارات :بوستان کتاب،1384

21- عباسی، فتح الله  عجبا نماز مستان،‌ تهران، سلسله. (1386)

22-عرب سرخی،ساجده ،اوقات فراغت،رشد مشاور مدرسه8،دوره 2،شماره 4،1386ص2مؤسسه دارالفنون توس :45- 46

23- عزیزی، عباس آثار و برکات نماز،‌ نبوغ، چاپ ششم. (1379)

24-عزیزی،عباس،قصه های نماز،انتشارات بلوغ ص74،1384

25-غزالی،امام محمد،کیمیای سعادت، ج 1 ،ص253، چاپ هفتم،( 1384)

26-فرنیا،احمد،پرواز به سوی معنویت،انتشارات بی تا(،1379)

27- فروزانفر، بدیع الزمان  شرح مثنوی شریف، تهران، زوار، چاپ پنجم. (1371)

28-احادیث مثنوی،‌ شهر هرمس(1381).

29- قرآن کریم

30- قرائتی، محسن ،نماز،‌ سازمان چاپ دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ نهم. (1383)

31- قرائتی ،محسن،همراه با نماز،تهران انتشارات تبلیغات اسلامی،ص 38 (،1382)

32--کانون پژوهش های قرآنی،نماز جوان و عصر تکنولوژی،دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 4(، 1387)

33- کرمی فریدنی، علی، پرتوی از پیامبر (نهج الفصاحه)، قم، نگین. (1384)

34-کریمی،اعظم،آثار واسرار نماز،مجموعه مقالات همایش نماز اصفهان،انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی،1387

35-گیلک،مهناز ،آموزش مهارت های زندگی از طریق فعالیت های مکمل و فوق برنامه مدارس،پیوند.شماره318 ،،1385

36-محدثی مهدی،حیات پاکان،انتشارات :بوستان کتاب،1386

37-ملا محمدی ،مجید،پله پله مهربانی،فرهنگ نامه امام زمان،بنیاد فرهنگی مهدی موعود(علیه السلام)،1384

38-منصوری لاریجانی،اسماعیل،عاشقان بی ادعا(،1382)

39-موسوی خمینی، روح الله (1372) آداب الصلوه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.

40- مولوی،‌ جلال الدین رومی مثنوی معنوی،‌تصحیح نیکلسون، تهران، فردوس، چاپ پنجم. (1365)

41-مهدی پور،علی اکبر،اسرار نماز(شهید ثانی) موسسه انتشاراتی رسالت،1385

42- نجفی، علی  برداشتی از نماز. (1386)

43- نجفی کاشانی، علی  برداشتی از نماز، قم، محتشم،‌ چاپ چهارم. (1376)

44- نصیری ،محمد،تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان ،دفتر نشر معارف ،1386

45-نوری،اصغز،یک کهکشان اشک،ص 191، 1382

46 ـ نیک خو ،مهدی،روش و منش عالمان دین ،نشر،دارالثقلین،1384

47- نهج البلاغه (1372) ترجمه‌ی سید جعفر شهیدی، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ چهارم.

48 ـ هشام طالبی مدیریت و رهبری در تشکل های اسلامی ص 148،1387